Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 93

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 93
HJalti JÓn SveinSSon og rúnar SigÞÓrSSon
og námsumhverfi í áfangakerfi framhaldsskóla, námsörðugleika, og samskipti við
foreldra og vinahópa.
Til að leita svara við ofangreindum spurningum voru tekin viðtöl við tíu nemendur
á fimmtu önn í VMA haustið 2011. Þeir höfðu allir átt góðan feril í skólanum, þó að
sumir hefðu þurft að endurtaka einstaka áfanga, og stefndu allir að því að ljúka námi
innan þeirra tímamarka sem námskrá gerði ráð fyrir. Notaður var hliðstæður viðtals-
rammi og í fyrri VMA-rannsókninni. Unnið var úr viðtölum síðari rannsóknarinnar
með þemagreiningu á sama hátt og gert var í fyrri rannsókninni til að fá hliðstæð gögn
um hópana tvo.
fræðilEgt sAmhEngi
Mikið brotthvarf úr íslenskum framhaldsskólum hefur lengi verið áhyggjuefni hér á
landi og ástæður þess að ýmsu leyti óljósar. Í rannsókn Kristjönu Stellu Blöndal og
Jóns Torfa Jónassonar (2002) á námsgengi og afstöðu árgangsins sem fæddist 1975
kom þó í ljós að meðal karla voru algengustu ástæðurnar fyrir því að þeir höfðu ekki
lokið námi í framhaldsskóla námsleiði, peningavandræði og að þeim hafði boðist gott
starf. Algengustu ástæður meðal kvennanna voru barneignir, peningavandræði og
námsleiði. Um þessar mundir er staðan sú að 45% hvers árgangs ljúka framhalds-
skólanámi innan fjögurra ára. Þetta kemur fram í skýrslu frá Efnahags- og framfara-
stofnun Evrópu (OECD, 2012). Í skýrslunni kemur einnig fram að í OECD-ríkjunum
ljúka að meðaltali 68% framhaldsskólanemenda námi á tilsettum tíma. Í sömu skýrslu
kemur enn fremur fram að samkvæmt tölum frá 2009 höfðu 30% fólks á aldrinum
25–34 ára ekki lokið framhaldsskóla á Íslandi en meðaltal OECD-landanna var 19%.
Margt er óljóst um það sem ræður úrslitum um hvort nemendur hverfa frá námi í
framhaldsskóla eða halda því áfram og framangreindar tölur um brotthvarf bera með
sér að margir nemendur sem uppfylla innritunarkröfur framhaldsskóla þegar þeir
hefja þar nám ljúki ekki náminu á tilskildum tíma eða hverfi jafnvel frá námi fyrir fullt
og allt. Hér á eftir verður námsgengi nemenda í framhaldsskólum rætt út frá þremur
lykilhugtökum: Trú á eigin getu, tilfærslu milli skólastiga (e. educational transition)
og þeirri kröfu að nám í framhaldsskólum sé við hæfi allra nemenda.
Trú á eigin getu og hvati til náms
Bandura (1997) skilgreinir trú á eigin getu sem sannfæringu einstaklinga um eigin
möguleika eða dug til að ná árangri í tilteknum viðfangsefnum. Þessi trú vísar til
þess hvernig einstaklingarnir sjá möguleika sína á aðgerðum sem þarf til að ná skil-
greindum árangri í tilteknu samhengi. Hugtakið vísar bæði til þess hvernig einstak-
lingarnir meta eigin möguleika og athafna þeirra í samræmi við það. Mikil trú á eigin
getu eykur líkur á árangri og vellíðan. Hún eflir innri áhuga og hvetur einstaklinga til
að takast á við krefjandi viðfangsefni af þrautseigju og taka mótlæti með jafnaðargeði.
Þeir sem hafa litla trú á eigin getu forðast aftur á móti krefjandi viðfangsefni og þeim
hættir til að leggja fljótt árar í bát þegar þeir mæta erfiðleikum. Þessa einstaklinga