Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 55

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 55
Hrönn pÁlmadÓttir og JÓHanna einarSdÓttir
ekki félagslega viðurkennt að meiða önnur börn. Rannsóknir Johansson (1999, 2007,
2009) á siðvitund ungra barna hafa einmitt sýnt að það að gera rétt og sýna öðrum
umhyggju eru mikilvæg gildi í leikskólanum. Jón virðist aftur á móti túlka umhyggju
önnu sem möguleika á að ná tengslum við hana og fá hana í leik með boltann. Anna
hafnar hugmynd hans og sýnir afstöðu sína með því að snúa sér frá honum. Viðbrögð
önnu geta tengst því sem komið hefur í ljós í öðrum rannsóknum, að eldri leikfélagar
séu eftirsóknarverðari en þeir sem yngri eru (Johansson, 1999, 2011b) og að börn velji
fremur leikfélaga sem eru á líkum aldri og af sama kyni, fái þau að velja sjálf (ytter-
hus, 2002). Jafnframt hefur verið bent á (Corsaro, 2003) hversu flókin samskipti ungra
barna eru og að þau leitist við að halda þeim tengslum sem þau hafa þegar stofnað til
og vernda samskiptasvæðið sem þau hafa helgað sér.
Tjáning Jóns gefur til kynna að hann hafi orðið fyrir vonbrigðum þegar Anna snýr
sér frá honum. Hann hefur horft á samskipti telpnanna og býr þegar yfir reynslu af
því hvernig eigi að gefa fyrirætlun sína um að hefja leik til kynna. Hann sýnir með
líkamanum og leikefni að hann langar að leika við önnu og er það í samræmi við
rannsóknir Corsaros (2003) með eldri börnum, þ.e. að börn noti gjarnan hluti eða vísi
í tengsl í þeim tilgangi að komast inn í leik hjá öðrum. Þegar fyrirætlun Jóns gengur
ekki eftir skotrar hann augum til rannsakanda. Í samskiptunum kemur í ljós að Jón
hefur hæfni til að gefa sjónarmið sín skýrt til kynna en um leið tjáir hann bjargarleysi
í leikaðstæðunum. Í kenningu Merleau-Pontys (1962, 1994) kemur fram að samskipti
feli í sér margræðar tilfinningar, sem hér birtast annars vegar sem hæfni í samskiptum
og hins vegar varnarleysi þegar fyrirætlun barnsins tekst ekki. Johansson og Emilson
(2010) hafa bent á mikilvægi þess að beina sjónum að báðum hliðum í félagslegum
samskiptum barna. Nauðsynlegt sé að viðurkenna að samskipti barna eru flókin og að
börn geti verið varnarlaus og óörugg með stöðu sína og þátttöku innan barnahópsins.
Að viðhalda leik
Leikur barna krefst þess að þau noti fjölbreytt samskipti við ákveðnar kringumstæður.
Það getur falist í því að bregðast við og útiloka utanaðkomandi áreiti sem barn upp-
lifir að ógni núverandi samskiptum. Dæmið sem hér fer á eftir er úr sömu upptöku
og hið fyrra. Anna og Sara hafa leikið sér saman með kerrurnar um stund. Jón hefur
fylgst með þeim en Silla stendur skammt frá og handleikur bolta. Í myndbrotinu má
sjá hvernig Anna reynir að halda leiknum við Söru áfram þegar hún sér að athafnir
Sillu draga að sér athygli Söru og Jóns.
Anna og Sara halda áfram að aka kerrunum fram og til baka. Jón klifrar og hossar
sér á stólnum en horfir jafnframt í átt til telpnanna. Silla handleikur boltann annars
staðar í stofunni. Nú horfa bæði Sara og Jón á hana. Anna rekur kerruna utan í fótinn
á Jóni sem lítur á hana og er brugðið en Anna heldur leiknum áfram ásamt Söru.
Jón gengur burt en horfir ásakandi á önnu. Silla, sem hafði fylgst með athöfnum
barnanna, kemur til Jóns og strýkur honum um höfuðið en Anna horfir á. Jón gengur
til kennarans sem tekur hann í fangið en setur hann skömmu síðar á gólfið í sitjandi
stöðu og snýr líkama hans að telpunum. Jón stendur upp og gengur burt og Silla eltir
hann með boltann í fanginu. Anna og Sara halda áfram að leika með kerrurnar.