Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Page 113

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 113
guðrún alda harðardóttIr
MenntavísIndasvIðI hÁskóla íslands
krIstJÁn krIstJÁnsson
MenntavísIndasvIðI hÁskóla íslands og bIrMInghaMhÁskóla
Trú leikskólabarna á eigin getu:
Nokkur tilbrigði við aðferðafræðileg
stef úr kenningu Bandura
Rannsóknarspurning greinarinnar er: Hvernig er unnt að framkvæma árangursríkar rannsóknir
á trú leikskólabarna á eigin getu í anda kenningar Bandura og hvaða aðferðafræðilegar ályktanir
má draga af því fyrir rannsóknir á trú á eigin getu almennt? Greinin skyggnir þessa spurningu
út frá ýmsum sjónarhornum: leikskólamiðuðum, aðferðafræðilegum og heimspekilegum.
Meginniðurstaðan er sú að málþroski leikskólabarna útiloki ekki beitingu kenningar Bandura.
Hins vegar sé þá nauðsynlegt að þróa annars konar mælitæki á trú á eigin getu en hin
hefðbundnu sjálfsmatspróf sem notuð eru við rannsóknir á eldri börnum og fullorðnum.
Stungið er upp á beitingu uppeldisfræðilegrar skráningar sem vænlegu mælitæki og tekin
dæmi um hvernig beita má því til greiningar á gögnum úr yfirstandandi doktorsrannsókn fyrri
höfundar. Víðtækari ályktun greinarinnar er að takmarkanir sjálfsmatsprófa í rannsóknum á
fullorðnum séu vanmetnar. Hefðbundin sjálfsmatspróf á trú á eigin getu mæla ekki endilega
slíka trú heldur skoðun einstaklingsins á því hver trú hans er á eigin getu. Því þarf að huga
að aðferðafræðilegum kostum þess að þróa hlutlægari mælikvarða á trú á eigin getu almennt.
Efnisorð: Trú á eigin getu, Bandura, sjálfsmælingar, aðferðafræði, leikskólar
inngAngur
Þessi grein á sér fremur óvenjulega og krókótta tilurðarsögu og þar sem sú saga segir
talsvert um endanlegt viðfangsefni hennar, sem birtist á þessum blöðum, er rétt að
rekja hana í stórum dráttum hér í upphafi. Upphafleg hugmynd fyrri höfundar¹ var
að greina gögn úr stórri doktorsrannsókn sinni (á námstækifærum barna í tilteknum
leikskóla á einu skólaári) í ljósi þekktrar kenningar Alberts Bandura um sambandið
milli trúar á eigin getu (e. perceived self-efficacy) og árangurs. Rannsóknin sjálf hafði
verið gerð frá sjónarhóli hugtaksins valdefling (e. empowerment) og snerist um að
Uppeldi og menntun
21. árgangur 2. hefti 2012