Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Side 157
Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 157
gUðrún geirSdÓttir
um kennsluhætti á háskólastigi (Malcolm og Zukas, 2000, 2001). Tilraunir til breytinga
og skólaþróunar verða, ef vel á að vera, að taka mið af því sem hverri grein er kærast.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að námskrárgerð á háskólastigi sé að
öllu jöfnu ekki talin vandasöm né valdamikil iðja og að gagnrýnin námskrárumræða
innan háskóla sé fátíð. Kennarar sem rætt var við voru almennt lítt meðvitaðir um
áhrif sín á námskrá nemenda og þeir upplifðu frelsi sitt til námskrárákvarðana hvorki
sem formlegt né mikilvægt vald heldur hversdagslegar ákvarðanir. Meginskýringin
á því hversu ómeðvitaðir háskólakennarar virðast vera um námskrárgerðina virðist
liggja í því hve nátengd hún er stýrandi orðræðu hverrar greinar. Á fundum kenn-
ara voru málefni tengd námskrá fyrst og fremst rædd út frá hagnýtum sjónarmiðum,
svo sem skorti á fjármagni og fjarveru kennara úr kennslu vegna rannsóknarleyfa.
Ákvarðanir sneru fyrst og fremst að því að tryggja að allt gengi sinn vanagang án
vandræða og markmið greinarinnar og önnur hugmyndafræðileg námskrármálefni
komu nær aldrei til umræðu. Ef horft er á þetta út frá hugmyndum Foucaults (1980)
um að valdið sé í rauninni ekki í höndum einhvers tiltekins má segja að vald til nám-
skrárgerðar ferðist um innan skora og kalli þá aðeins á viðbrögð eða aðgerðir þegar
að því er vegið eða ferli þess rofið á einhvern máta. Hins vegar ræður skipulag skor-
anna miklu um möguleika valdsins til að ferðast. Þannig skapaði samþætt skipulag
verkfræðiskorar og veik flokkun þekkingar í mannfræðiskor kennurum þeirra skora
svigrúm þar sem valdið var hreyfanlegra en í samsöfnuðu skipulagi eðlisfræðiskorar
sem býr jafnframt við sterka flokkun þekkingar.
Hlutverk háskólakennara á sviði rannsókna og kennslu eru vel skilgreind innan
Háskólans og í hugum þátttakenda í rannsókninni en hlutverk þeirra í námskrárgerð
er afar óljóst. Hugsanlega má rekja þetta andvaraleysi til þess öryggis sem kennarar
Háskólans búa við. Í gegnum tíðina hefur vald íslenskra háskólakennara í nám-
skrárgerð verið nær óskorað og ríkisvaldið hefur lítil sem engin afskipti haft þar af
þó hugsanlega séu breytingar að eiga sér stað í þeim efnum, t.d. með auknu eftir-
liti ríkisvaldsins með gæðum menntunar (Menntamálaráðuneytið, 2007). Slík afskipti
kynnu að hafa áhrif á störf háskólakennara, ímynd þeirra og námskrárgerð (Henkel
og Kogan, 1999; Singh, 2002).
lokAorð
Eitt meginmarkmið þeirrar rannsóknar sem hér hefur verið kynnt er að beina sjónum
að mikilvægi þess að námskrárgerð verði gert hærra undir höfði í umræðu og ákvarð-
anatöku innan háskóla. Mikilvægt er að vekja athygli háskólakennara á því valdi
sem þeir hafa yfir námskránni og námskrárgerðinni. Íslenskir háskólakennarar hafa
lengst af búið við nokkuð óskorað vald til að taka ákvarðanir um námskrá og kennslu
þó að það vald virðist þeim að mestu dulið. Í mörgum nágrannalöndum okkar telja
háskólakennarar sig hafa glatað valdi sínu yfir námskrá í hendur annarra (Hussey og
Smith, 2010). Þeir telja ýmis ytri inngrip, svo sem ytri gæðaviðmið, stöðlun námskrár
og kröfur um inntak og leiðir frá hinu opinbera draga úr uppeldislegu valdi; valdi
sem íslenskir háskólakennarar búa við enn í dag og telja sjálfsagt.