Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Síða 18

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
AGRIP ERINDA
E 1 Sambandið milli líkamsþyngdarstuðuls um miðjan aldur og
heilarúmmáls á efri árum. Reykjavíkurrannsóknin
Milan Chang', Jane Saczynski* 2, Jón Snædalu, Sigurbjöm Björnsson', Björn
Einarsson*,Thor Aspelundvl, Sigurður Sigurðsson4, Vilmundur Guðnason14, Tamara
B. Harris5, Lenore J. Launer5, Pálmi V. Jónsson13
‘Landspítala, 2University of Massachusetts Medical School, Worcester, ’Háskóla íslands,
4Hjartavemd, 5National Institute on Aging, Bethesda
changmilan@gmail. com
Inngangur: Hár líkamsþyngdarstuðull (LÞ (Body Mass Index, BMI)) um
miðjan aldur er talinn vera áhættuþáttur hvað varðar líkur á heilabilun.
Lítið er hins vegar vitað um sambandið milli líkamsþyngdarstuðuls á
miðjum aldri og rúmmáls heila á efri árum. Við athuguðum sambandið
milli líkamsþyngdarstuðuls á miðjum aldri og rúmmáls heila á efri
árum.
Efniviður og aðferðir: Notast er við þversniðsúrtak Islendinga f. 1907-
1935 sem tóku þátt í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar (AGES-Reykjavík
Study). Milli mælinga á líkamsþyngdarstuðli á miðjum aldri og mælinga
á vitrænni getu á efri árum liðu að meðaltali 26 ár. Líkamsþyngdarstuðull
á miðjum aldri var skilgreindur sem 1) eðlilegur (LÞ 18,5-24,9; 56,9%), 2)
hár/ofþyngd, (LÞ 25-29,9; 34,0%) og 3) mjög hár/offita (LÞ 30 eða meira;
9,1%). Gerður var samanburður við heildarrúmmál heila (TBV), rúmmál
af gráum vef, hvítum vef og vefjaskemmdir í hvítum vef, rannsakað með
segulómun.
Niðurstöður: Heildarfjöldi í úrtaki var 4552 (konur =58%, heilabilun
=4,4%). Við gagnagreiningu voru 4354 einstaklingar eftir að búið var að
útiloka þá sem voru með heilabilun. Miðað við þann hóp sem var með
eðlilegan líkamsþyngdarstuðul höfðu þeir sem voru með háan eða mjög
háan líkamsþyngdarstuðul meira heilarúmmál (hár LÞ: þ=3,15, ekki
marktækur munur, mjög hár LÞ: p=10,78, p<0,05) eftir að leiðrétt hafði
verið fyrir lýðfræðilegum þáttum, lífsstíl, hjarta- og æðasjúkdómum,
höfuðstærð, líkamsrækt og apólípóprótein E arfgerð.
Ályktanir: Samband er milli meira rúmmáls heila á efri árum og mjög
hás líkamsþyngdarstuðuls á miðjum aldri. Rannsaka þarf þetta samband
nánar með tilliti til mismunandi svæða og vefjategunda heilans.
E 2 Sambandið milli líkamsþyngdarstuðuls um miðjan aldur og
vitrænnar getu á efri árum. Reykjavíkurrannsóknin
Milan Chang*, Jane Saczynski2, Jón Snædal13, Sigurbjöm Björnsson1, Bjöm
Einarsson’,Thor Aspelund3'4, Vilmundur Guðnason3-4, Tamara B. Harris5, Lenore J.
Launer5, Pálmi V. Jónsson1-3
'Landspítala, HJniversity of Massachusetts, Worcester, 3Háskóla íslands, 4Hjartavemd, 5National
Institute on Aging, Bethesda
changmilan@gmail. com
Inngangur: Hár líkamsþyngdarstuðull (LÞ: Body Mass Index/BMI) um
miðjan aldur er talinn vera áhættuþáttur hvað varðar líkur á heilabilun.
Lítið er hins vegar vitað um sambandið milli líkamsþyngdarstuðuls á
miðjum aldri og vitrænnar getu að öðru leyti meðal fólks á efri árum.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna fylgni til lengri tíma milli
líkamsþyngdarstuðuls á miðjum aldri annars vegar og vitrænnar getu
og heilabilunar hins vegar.
Efniviður og aðferðir: Notast er við þversniðsúrtak íslendinga
f. 1907-1935, sem tóku þátt í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar,
Reykjavíkurrannsókninni (AGES). Milli mælinga á líkamsþyngdarstuðli
á miðjum aldri og mælinga á vitrænni getu á efri árum liðu að meðaltali
18 LÆKNAblaðió 2011/97
26 ár. Líkamsþyngdarstuðull á miðjum aldri var skilgreindur sem 1)
eðlilegur (18,5-24,9), 2) hár/ofþyngd (25-29,9) og 3) mjög hár/offita (30
eða meira). Heildarniðurstöður byggðar á úrvinnsluhraða, minni og
stýringu (executive function) voru fundnar með taugasálfræðilegu mati.
Heilabilun var skilgreind með alþjóðlegum greiningarskilmerkjum og
niðurstaða fengin á samráðsfundum.
Niðurstöður: Við gagnagreiningu var notast við 4.949 þáttakendur
(konur =57%, heilabilun =3,9%, líkamsþyngdarstuðull innan eðlilegra
marka =51,4%, hár =39,8% og mjög hár =8,7%). í samanburði við þarrn
hóp sem var með líkamsþyngdarstuðul innan eðlilegra marka (viðmið),
höfðu bæði hópurinn með háan og hópurinn með mjög háan líkam-
sþyngdarstuðul marktækt minni úrvinnsluhraða (hár, p=-0,08; mjög
hár, þ=-0,12, leitni (trend) p<0,05), verra minni (hár, þ=-0,06; mjög hár,
p=-0,09, leitni p<0,05) og minni stýringu (hár, p=-0,05; mjög hár, p=-0,08,
leitni p<0,05), eftir að leiðrétt hafði verið fyrir lýðfræðilegum þáttum,
hjarta- og æðasjúkdómum og apólípóprótein E arfgerð. Hár eða mjög
hár líkamsþyngdarstuðull um miðjan aldur tengdist ekki aukinni hættu
á heilabilun á efri árum, jafnvel eftir að leiðrétt hafði verið fyrir óvis-
suþáttum.
Ályktanir: Hár eða mjög hár líkamsþyngdarstuðull um miðjan aldur
tengdist minni vitrænni getu 26 árum síðar. Hins vegar fannst ekkert
samband milli líkamsþyngdarstuðuls og heilabilunar. Þessar þversagn-
arkenndu niðurstöður þarf að rannsaka frekar en hugsanleg skýring er
lágt hlutfall heilabilunar í þessu þýði.
E 3 Eykur makamissir áhættuna á vitrænni skerðingu og heilabilun?
Halldóra Viðarsdóttir', Fang Fang2, María K. Jónsdóttir3-4, Pálmi V. Jónsson3-5,
Tamara B. Harris6, Lenore J. Launer6, Vilmundur Guðnason5-7 * * * * *, Unnur A.
Valdimarsdóttir1'2
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, 2Dept. of Medical Epidemiology and Biostatistics,
Karolinska Institutet Stokkhólmi, 3Landspítala, 4sálfræðideild og 5læknadeild HÍ, Taboratory
of Epidemiology, Demography and Biometry, National Institute on Aging, NIH, Bethesda,
7Hjartavernd
haiidvi@hi.is
Inngangur: Árið 2009 birti British Medical Joumal niðurstöður finnskrar
rannsóknar sem benda til sambands makamissis og áhættu á vitrænni
skerðingu. Markmið þessarar rannsóknar er að kanna hvort áföll á borð
við makamissi hafi áhrif á þróun heilabilunar.
Efniviður og aðferðir: Notuð voru gögn úr Öldrunarrannsókn
Hjartaverndar um 5.764 karla og konur (fædd á árunum 1907-1935).
Með samtengingu við íbúaskrá Hagstofu íslands var hjúskaparstöðu
þátttakenda fylgt eftir frá 1978 til komu í Öldrunarrannsóknina (á
tímabilinu 2002-2004). Upplýsingar um dánarmein og dánardag maka
þátttakenda fengust úr Dánarmeinaskrá. Bornir voru saman tveir hópar;
þeir sem voru í hjónabandi/sambúð allan tímann (n=2.553) og þeir
sem misstu maka á rannsóknartímanum (n=1.360). Notuð var tvíkosta
aðhvarfsgreining til að reikna líkindahlutfall fyrir heilabilun með 95%
öryggismörkum.
Niðurstöður: Af þeim 1.360 sem misstu maka á rannsóknartímanum
voru 118 (8,7%) greindir með heilabilun og 149 (11,0%) með væga vitræna
skerðingu við komu í Öldrunarrannsóknina. Af þeim 2.553 sem voru í
hjónabandi/sambúð allan rannsóknartímann voru 132 (5,2%) greindir
með heilabilun og 207 (8,1%) með væga vitræna skerðingu. Þegar
leiðrétt hafði verið fyrir kyni, aldri, menntun og ApoE áhættuarfgerð
J