Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Blaðsíða 22

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
E 13 Töf á staðfestingu á láti ástvinar í kjölfar náttúruhamfara og
áhrif á heilsufar eftirlifenda til lengri tíma litið
Ragnhildur Guðmundsdóttir', Christina Hultman2, Ama Hauksdóttir', Unnur A.
Valdimarsdóttir1'3
‘Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, 2Dept. of Medical Epidemiology and Biostatistics, Karoiinska
Institutet Stokkhólmi, 3Dept. of Epidemiology, Harvard School of Public Health, Boston
rag16@hi.is
Inngangur: í kjölfar náttúruhamfara getur tekið tíma að bera kennsl á
lík eða að fá læknisfræðilega staðfestingu fyrir því hver hinn látni er.
Markmið þessarar faraldsfræðilegu rannsóknar var að rannsaka hvort
töf á staðfestingu á láti ástvinar hafi áhrif á heilsu eftirlifenda til lengri
tíma litið.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin byggir á hópi 10.116 sænskra
eftirlifenda tsunami-flóðbylgjunnar 2004 sem komu heim til Svíþjóðar
á fyrstu þremur vikunum eftir hamfarimar. Af þeim svöruðu 4.910
(49%) spurningalista 14 mánuðum síðar. Þátttakendur voru spurðir
hvort þeir hefðu misst ástvin í hamförunum og hvenær andlátið
var staðfest. Einnig var spurt um geðheilbrigði 14 mánuðum eftir
heimkomu (General Health Questionnaire). Lógistísk aðhvarfsgreining
var notuð til að reikna líkindahlutfall á geðrænum vanda með aukinni
töf á staðfestingu á láti ástvinar. Leiðrétt var fyrir aldri og menntun
eftirlifenda.
Niðurstöður: Tvö hundruð fjörutíu og níu einstaklingar sem voru á
hamfarasvæði og höfðu misst ástvin svöruðu spurningu um staðfestingu
á láti ástvinar. Samanborið við þá sem fengu lát ástvinar staðfest á fyrsta
mánuði eftir hamfarirnar vom þeir sem fengu lát ástvinar staðfest síðar
en mánuði eftir hamfarirnar í aukinni áhættu á geðrænum vanda 14
mánuðum eftir flóðin (OR 2,1; 95% CI 1,1-3,8). Þegar niðurstöður voru
lagskiptar eftir kyni sýndu þær að áhættan var meiri fyrir karla (OR 4,2;
95% CI 1,5-12,1) en konur (OR 1,4; 95% CI 0,6-3,2).
Ályktanir: Fyrstu niðurstöður þessarar rannsóknar benda til þess að töf
á staðfestingu á láti ástvinar hafi í för með sér aukna áhættu á langtíma
heilsufarsafleiðingum, sérstaklega fyrir karla.
E 14 Heilsufarslegar afleiðingar snjóflóðanna á Vestfjörðum 1995
Edda Björk Þórðardóttir1'2, Berglind Guðmundsdóttir1'2'3, Unnur Anna
Valdimarsdóttir1-4, Ragnhildur Guðmundsdóttir', Ágúst Oddsson5, Þórunn
Finnsdóttir6
'Miðstöð í lýðhcilsuvísindum og 'sálfræðideild HÍ, 'áfallateymi bráðasviðs og geðsviðs
Landspítala, 4Dept. of Medical Epidemiology and Biostatistics, Karolinska Institutet
Stokkhólmi, 5Heilbrigðisstofnun Vesturiands, bsjálfstætt starfandi sálfræðingur
eddat@hi.is
Inngangur: Snjóflóðin á Flateyri og í Súðavík árið 1995 tóku líf karla,
kvenna og bama og ollu miklu eignatjóni. Fáar rannsóknir hafa
kannað tengsl flutnings eftir hamfarir og heilsufar þolenda. Tilgangur
rannsóknarinnar var að meta heilsufar þolenda snjóflóðanna með tilliti
til búsetu þremur til 14 mánuðum eftir að snjóflóðin féllu.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru íbúar á aldrinum 16-75
ára sem bjuggu á Flateyri (n=169) og í Súðavík (n=122) þegar flóðin
féllu. í spurningalista voru lýðfræðilegar upplýsingar kannaðar
og upplifun svarenda á snjóflóðinu. Tveir spurningalistar voru
notaðir til að meta einkenni áfallastreituröskunar (ÁSR); Impact
of Event Scale (IES) og Post-traumatic Symptom Scale (PTSS-10).
Svarhlutfall var 61% hjá Flateyrarhópnum (n=103) og 60% hjá
Súðavíkurhópunum (n=73). Við tölfræðiútreikninga var notuð tvíkosta
aðhvarfsgreining. Tölfræðileg marktækni var miðuð við p<0,05.
Niðurstöður: Þremur til fjórum mánuðum eftir snjóflóðið á Flateyri
og 12-14 mánuðum eftir snjóflóðið í Súðavík var tíðni einkenna
áfallastreituröskunar 28% hjá þolendum snjóflóðsins á Flateyri og 31%
hjá þolendum snjóflóðsins í Súðavík (IES >35 stig og PTSS-10 >30 stig).
Brottfluttir (n=22) reyndust marktækt líklegri tíl þess að vera með
einkenni áfallastreituröskunar (IES >35 stig og PTSS-10 >30 stig) en þeir
sem bjuggu áfram í heimabæ sínum, þegar leiðrétt var fyrir kyni, aldri,
menntun, missi, eignatjóni og upplifun einmanaleika og einangrunar.
Ályktanir: Tíðni einkenna áfallastreitu er há hjá þolendum snjóflóðanna
í samanburði við aðrar rannsóknir. Vísbendingar eru um að brottfluttir
íbúar séu í meiri áhættu að þróa með sér einkenni áfallastreituröskimar
en þeir sem bjuggu áfram í heimabæ sínum. Þessar niðurstöður geta haft
hagnýtt gildi ef þær verða staðfestar með ítarlegri rannsóknum.
E 15 Jarðskjálftinn á Suðurlandi 2008
Karen Ragnarsdóttir’, Berglind Guðmundsdóttir1'2'3, Edda Björk Þórðardóttir2'3,
Margrét Blöndal1, Unnur Ánna Valdimarsdóttir3'4
'Áfallateymi bráðasviðs og geðsviðs Landspítala, 2sálfræðideild og 3Miðstöð í
lýðheilsuvísindum HÍ, 4Dept. of Medical Epidemiology and Biostatistics, Karolinska Institutet
Stokkhólmi
karenragnarsd@gmail. com
Inngangur: Sálrænar afleiðingar jarðskjálfta geta verið víðtækar.
Áfallastreituröskun og þunglyndi eru algengustu geðraskanirnar
sem geta þróast í kölfar jarðskjálfta. Hér á landi hafa sálrænar
afleiðingar jarðskjálfta lítið verið rannsakaðar. Þessi rannsókn
kannaði tíðni áfallastreitu- og þunglyndiseinkenna fyrsta árið eftir
Suðurlandsskjálftann 29. maí 2008.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 1.084 einstaklingar (58,4%
konur) á aldrinum 18-80 ára sem bjuggu á áhrifasvæði skjálftans og
fundu fyrir skjálftanum. Spurningalistar voru lagðir fyrir tveimur,
fjórum, átta og 12 mánuðum eftir skjálftann og könnuðu þeir
meðal annars lýðfræðilegar upplýsingar, upplifun á skjálftanum,
áfallastreitueinkenni og þunglyndi.
Niðurstöður: Helstu niðurstöður sýndu að fleiri konur en karlar
upplifðu jarðskjálftann sem áfall. Konur voru líklegri en karlar til
að greina frá marktækum áfallastreitueinkennum (7,5% kvenna;
2,8% karla) og miðlungs tíl alvarlegra þunglyndiseinkenna (8%
kvenna; 5% karla) tveimur, fjórum, átta og 12 mánuðum eftir
skjálftann. Fjölbreytuaðhvarfsgreining sýndi að áfallastreitu- og
þunglyndiseinkenni tveimur mánuðum eftir skjálftann spáðu fyrir um
áfallastreitueinkenni ári eftir skjálftann, þegar stjórnað var fyrir kyni,
aldri, fyrri áföllum, upplifun á skjálftanum og áfallahjálp.
Ályktanir: Rannsóknin er fyrsta rannsóknin á Islandi sem kannar þróun
sálrænna einkenna eftír jarðskjálfta og veitir innsýn inn í meðferðarþarfir
þolenda jarðskjálfta. Niðurstöðurnar veita mikilvægar upplýsingar um
þróun einkenna og sýna að stór hópur einstaklinga upplifir langtíma
geðræn vandamál þrátt fyrir að engin dauðsföll eða alvarleg meiðsli hafi
átt sér stað í jarðskjálftanum. Eins sýna niðurstöður að geðræn einkenni
fyrst eftír atburðinn eru áhættuþáttur fyrir áfallastreitueinkenni ári eftir
skjálftann.
22 LÆKNAblaðið 2011/97