Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Side 97

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
V 45 Áhættuflokkun sex, tólf og fimmtán ára barna sem tóku þátt í
landsrannsókn á tannheilsu 2005
Inga B. Árnadóttir, Hólmfríður Guðmundsdóttir, Jón Óskar Guðlaugsson
Tannlæknadeild HÍ, Lýðheilsustöð
iarnad@hi.is
Inngangur: Landsrannsókn á tannheilsu barna ( MUNNÍS) var
framkvæmd árið 2005. Það sama ár gaf landlæknisembættið út
gagnreyndar leiðbeiningar um varnir gegn tannátu. Nýlega gerði
Tannlæknafélags Islands tillögu um forgangsröðun íslenskra barna
að tannlæknisþjónustu byggða á gögnum landlæknisembættisins.
Markmiðið var að meta dreifingu og fjölda barna í hverjum áhættuflokki
Tannlæknafélagsins út frá MUNNÍS gögnum.
Efniviður og aðferðir: Tannáta sex, 12 og 15 ára barna var greind eftir
ICDAS greiningu (ds (tannáta í barnatönnum)l-6, ds 3-6, DS(tannáta
í fullorðinstönnum) 1-6 og DS 3-6) eftir tönn. Síðan var þessi greining
flokkuð í þrjá áhættuflokka. Mikil áhætta fyrir sex ára ds (3-6)a4, DS(3-
6)a2, fyrir 12 ára DS(3-6)&4 í sex ára jöxlum, DS (3-6)alí framtönnum
og fyrir 15 ára DS(3-6)a8 í forjöxlum/jöxlum, DS(3-6)a2 í framtönnum.
Miðlungsáhætta fyrir sex ára ds(l-6)a4, DS(l-6)a2, fyrir 12 ára DS(l-6)a4
í sex ára jöxlum, DS(l-2)alí framtönnum og fyrir 15 ára DS(l-6)a8 í
forjöxlum/jöxlum, DS(l-6)&2 í framtönnum. Aðrir voru flokkaðir í litla
áhættu.
Niðurstöður: Af sex ára börnum voru 68%, af 12 ára 55% og af 15 ára
börnum voru 48% í lítilli áhættu. Af sex ára 24,9%, 36,3% 12 ára og
42,2% 15 ára bama voru í miðlungsáhættu. Af sex ára 6,7%, 8,7% 12 ára
og 9,8% 15 ára barna voru í mikilli áhættu. Af sex ára teljast 32%, 45%
12 ára og 52% 15 ára barna í áhættu fyrir tannátu. Aðeins var marktækt
samband milli áhættuhópa og kyns hjá börnum í 10. bekk (p=0,016 í
kíkvaðrat-prófi). Þar voru hlutfallslega fleiri stelpur (52,7%) en strákar
(43,8%) í lítilli áhættu (grænn flokkur). Strákar vom hlutfallslega fleiri í
miðlungs- og mikilli áhættu (gulur og grænn flokkur).
Alyktanir: Samkvæmt skilgreiningu skýrslu landlæknisembættisins
um gagnreyndar leiðbeiningar um varnir gegn tannátu telst helmingur
íslenskra barna í áhættuhópi vegna tannátu.
V 46 Samanburður á mismunandi greiningarkerfum til að meta
glerungseyðingu hjá tólf og fimmtán ára börnum
Inga B. Árnadóttir', W. Peter Holbrook', Stefán Hrafn Jónsson2
'Tannlæknadeild HÍ, :Lýðheilsustöð
Inngangur: Glerungseyðing er algengur sjúkdómur meðal unglinga þar
sem mælistika sjúkdómsins hefur verið í prósentum. Nýleg mælistika
var notuð til að bera saman áreiðanleika mismunandi greiningar á
glerungseyðingu: Basic Erosive Wear Examination (BEWE) og staðlaða
aðferð Lussi (AL) á gögnum um glerungseyðingar tíðni fullorðinstanna
frá landsrannsókn á munnheilsu barna (MUNNIS 2005).
Efniviður og aðferðir: Gögn frá MUNNÍS rannsókn á glerungseyðingu
12 ára (n=757) og 15 ára (n=750) ára barna voru notuð. Þar sem hver
fullorðinstönn er greind fyrir glerungseyðingu eftir alvarleikastuðlunum
1-2-3 að staðlaðri AL-aðferð. Gögnin voru yfirfærð til BEWE-aðferðar
þar sem hverjum sjöttungi munnholsins er gefin tala eftir alvarleika og
síðan eru tölumar lagðar saman til gefa vísbendingu um alvarleikastig
L 2 °g 3.
Niðurstöður: Af 12 ára bömum greindust 15,7% með glerungseyðingu
(19,9% pilta og 11% stúlkna) og BEWE tölur hjá piltum voru hærri en
stúlkum (19,9% piltar BEWE 0,22; 11% stúlkna BEWE 0,079; p<0,001). Af
15 ára börnum greindust 30,7% með glerungseyðingu (38,3% pilta, 22,7%
stúlkna; p<0,001). Marktækur munur var á meðaltali BEWE-greiningar
á milli kynja (1,00 piltar og 0,42 stúlkur; p<0,001). BEWE-index var
marktækt hærri hjá einstaklingum búsettum á höfuðborgarsvæðinu
borið saman við landsbyggðina (0,22 og 0,04 við 12 ára (p<0,001) og
breyttist til 0,81 og 0,60 hver um sig í þeirri röð sem áður var getið við
15 ára aldur (p<0,001). Af 15 ára piltum greindust 21,6% með BEWE =3
en aðeins 3% stúlkna.
Ályktanir: Glerungseyðing tvöfaldaðist frá 12 til 15 ára aldurs og er
marktækt meiri hjá piltum en stúlkum. BEWE-aðferð sýnir aukinn
alvarleika frá 12 til 15 ára og mælist einnig munur milli kynja og
búsetu. Með BEWE-mælingu er hægt að meta þróun glerungseyðingar
hjá einstaklingum og hópum sem og meta aðferðir til að fyrirbyggja
sjúkdóminn.
V 47 Að spyrða saman hjúkrunarfræði, verkfræði og tölvutækni til að
varpa Ijósi á vinnu hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða
Helga Bragadóttir'2, Sigrún Gunnarsdóttir1, Helgi Þór Ingason3
’HjúkrunarfræðideiId HÍ, 2Landspítala, 3iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og
tölvunarfræðideild HÍ
heigabra@hi.is
Inngangur: Bent hefur verið á að auka þurfi skilvirkni og nýta betur
þekkingu í hjúkrun því þannig megi auka öryggi sjúklinga. Þar sem
hjúkrun á bráðadeildum er margbrotin vinna framkvæmd í flóknu
umhverfi hefur reynst torvelt að birta raunsanna mynd af henni og
áhrifaþáttum hennar. Fyrri athugunarrannsóknir hafa fyrst og fremst
safnað gögnum með blaði og penna, en takmarkanir slíkra rannsókna
eru að þær ná að mæla hluta viðfangsefnisins en ekki heildarmyndina.
Tilgangur þessa verkefnis var að þróa aðferð með hjálp tölvutækninnar
til safna gögnum sem lýstu vinnu og vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga
og sjúkraliða á bráðalegudeildum svo greina mætti mögulegar úrbætur.
Efniviður og aðferðir: Spyrt var saman þekkingu í hjúkrunarfræði og
verkfræði og blönduð aðferð notuð til að þróa mælingar á vinnu og
vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða á tölvutæku formi.
Þróunin fól meðal annars í sér greiningu á stöðluðum mælingum, þróun
gagnagrunns og viðmóts í handtölvu og prófun mælinga.
Niðurstöður: Niðurstöður mælinga af átta vöktum hjúkrunarfræðinga
og 10 vöktum sjúkraliða sýndu að 83% af 127 stöðluðum atriðum
vinnuathafna og áhrifaþátta voru notuð einu sinni eða oftar, auk
mælinga á ferðum þátttakenda milli rýma á deild og tímamælinga
sem voru sjálfvirkar í tölvunni. Umtalsverðum gögnum var safnað á
áreiðanlegan hátt. Tölvutæku gögnin varpa ljósi á það hverkonar vinna
er framkvæmd, hvar, í hvaða röð og hvað hefur áhrif á vinnuna.
Ályktanir: Með því að spyrða saman þekkingu í hjúkrunarfræði
og verkfræði og með nýtingu tölvutækninnar var fundin ný leið til
gagnasöfnunar á flóknu viðfangsefni. Staðlaðar mælingar í handtölvu
þar sem eiginleikar tölvutækninnar eru nýttir veittu tækifæri til
gagnasöfnunar á umtalsverðum og flóknum gögnum samtímis á
skilvirkan hátt. Varpað var heillegri mynd en áður hefur verið sýnd
á vinnu og vinnuumhverfi hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða þar sem
greina má tækifæri til úrbóta.
LÆKNAblaðið 2011/97 97