Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Síða 112

XV VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 66
einstaklinga og 8% sænskra. Algengi HLA-B8,DR3,DQ2 var hátt bæði
í íslensku og sænsku IgA-skorts einstaklingunum (41,1% og 54,0%). I
íslensku IgA-skorts einstaklingunum voru neikvæð tengsl á milli HLA-
DQ6 og þess að hafa hækkun á mótefnum gegn TSH-viðtaka (p=0,037).
Ályktanir: í Svíþjóð er algengi IgA-skorts á meðal einstaklinga með
hækkun á mótefnum gegn TSH-viðtaka, tífalt það sem búast má
við. Jafnframt er hækkun á mótefnum gegn TSH-viðtaka algeng í
IgA-skorts einstaklingum, bæði á íslandi og í Svíþjóð. Niðurstöður
rannsóknarinnar undirstrika þau sterku tengsl sem IgA-skortur hefur
við sjálfsofnæmissjúkdóma, líkt og Graves-sjúkdóm.
V 92 Lyfjanotkun við ofvirkni og athyglisbresti á Norðurlöndunum.
Lýðgrunduð samanburðarrannsókn
Helga Zoega':, Kari Furu14, Matthías Halldórsson5, Per Hove Thomsen6, Andre
Sourander7, Jaana E. Martikainen*
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum, 2lyfjafræðideild HÍ, 2Dept. of Pharmacoepidemiology Norwegian
Institute of Public Health, 4University of Tromso, 5landlæknisembættinu, 'Centre for Child
and Adolescent Psychiatry Háskólasjúkrahúsinu Árósum, 7Dept. of Child Psychiatry, Turku
University and University Hospital, 8Research Department Finland Sociai Insurance Institution
helgazoega@gmail. com
Inngangur: Notkun lyfja við athyglisbresti og ofvirkni (ADHD) hefur
vaxið ört á undanfömum tveimur áratugum. Vísbendingar eru um að
notkun þessara lyfja sé meiri á Islandi en í nágrannalöndum okkar.
Tilgangur rannsóknarinnar var að bera saman notkun á lyfjum við
ADHD meðal allra íbúa á Norðurlöndunum fimm; íslandi, Danmörku,
Finnlandi, Noregi og Svíþjóð.
Efniviður og aðferðir: Lýðgrunduð lyfjanotkunarrannsókn þar sem
til grundvallar lágu lyfjagagnagrunnar allra Norðurlanda, sem náðu
til 24.919.145 einstaklinga árið 2007. Lyf við ADHD voru skilgreind í
samræmi við lyfjaflokkunarkerfi Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinn
ar sem adrenvirk lyf með verkun á miðtaugakerfið (ATC-flokkur N06BA).
Reiknuð voru áhættuhlutfall (RR) lyfjanotkunar milli landa eftir búsetu,
aldri, kyni og tegund lyfja.
Niðurstöður: Algengi ADHD lyfjanotkunar árið 2007 meðal allra
einstaklinga á Norðurlöndunum var 2,76 á hverja 1000 íbúa; lægst í
Finnlandi 1,23 á hverja 1000 fbúa en hæst á íslandi 12,46 á hverja 1000 íbúa.
Meðal bama á íslandi var algengið 47,03 á hver 1000 börn samanborið
við 11,17 á hver 1.000 böm meðal allra barna á Norðurlöndum. Að
teknu tilliti til aldurs voru fslendingar nær fimm sinnum líklegri en
Svíar til að hafa notað Iyf við ADHD árið 2007 (RR=4,53, 95% CI: 4,38-
4,69). Algengi meðal drengja (7-15 ára) var um ferfalt hærra en meðal
stúlkna (RR=4,28,95% CI: 3,70-4,96) á Norðurlöndunum; kynjahlutfallið
minnkaði með aldri og var ADHD lyfjanotkun nær jafnalgeng meðal
karla og kvenna (21 árs+) (RR=1,24, CI:1,21-1,27). Metýlfendíat var mest
notaða ADHD lyfið á í öllum Norðurlöndum.
Ályktantir: Greinilegur munur er á algengi ADHD lyfjanotkunar á
Norðurlöndum. ísland sker sig úr hvað varðar hátt algengi, bæði meðal
barna og fullorðinna.
V 93 Áhrif fjölskyldutekjna á frestun læknisþjónustu
Rúnar Vilhjálmsson
Húkrunarfræðideild HÍ
runarv@hi.is
Inngangur: Erlendar rannsóknir benda til að lágtekjufólk fresti frekar
læknisþjónustu sem þörf er fyrir en fólk sem hefur hærri tekjur. Tilgangur
núverandi rannsóknar var að kanna mun á frestun læknisþjónsutu eftir
1 1 2 LÆKNAblaðið 2011/97
tekjum og leggja mat á ólíkar skýringar á tekjumuninum.
Efniviður og aðf erðir: Byggt er á gögnum úr landskönnuninni Heilbrigði
og aðstæður fslendinga I. Könnunin fór fram frá september til desember
2006 meðal slembiúrtaks íslendinga, búsettra hérlendis, á aldrinum
18-75 ára. Fjöldi svarenda í landskönnuninni var 1532 og heimtur
(svarhlutfall) rúmlega 60%. Spurt var um frestun læknisþjónustu á sex
mánaða tímabili, fjölskyldutekjur, heilbrigðisútgjöld sem hlutfall af
fjölskyldutekjum (kostnaðarbyrði), fjárhagserfiðleika og kerfisþröskuld
(að hafa ekki heimilislækni, ferðast langt á þjónustustað og vera
óánægður með síðustu læknis- og spítalaheimsókn).
Niðurstöður: Munur var á frestun læknisþjónustu eftir fjölskyldutekjum
(27% frestun í lægsta tekjufjórðungi en 18% frestun í hæsta
tekjufjórðungi). Þá kom í ljós að fjárhagserfiðleikar, kostnaðarbyrði
og kerfisþröskuldur skýrðu muninn sem fram kom á frestun eftir
fjölskyldutekjum.
Ályktanir: Mögulegt væri að draga úr muni á aðgengi að
læknisþjónustu eftir tekjuhópum með tekjujöfnunaraðgerðum, með
því að bæta heilsutryggingar almennings og lækka heilbrigðisútgjöld
heimila og með því að huga betur að þjónustuþörfum og óskum fólks í
lægri tekjuhópum samfélagsins.
V 94 Mat á andlegum, trúarlegum og tilvistarlegum þörfum fólks
sem þiggur líknarmeðferð
Guölaug Helga Ásgeirsdóttir'2, Einar Sigurbjörnsson2, Valgerður Sigurðardóttir1,
Sigríður Gunnarsdóttir3-4, Bella Vivat5, Teresa Young6
‘Líknardeild Landspítala Kópavogi, 2guðfræði- og trúarbragðafræðideild HÍ, 3fræðasviði
krabbameinshjúkrunar Landspítala, 4hjúkrunarfræðideild HÍ, ^School of Health Sciences and
Social Care, Brunel University, Uxbridge, Middlesex, Bretlandi, hMount Vemon Cancer Centre,
Northwood, Middiesex, Bretíandi
gudlauga@landspitali. is
Inngangur: Andleg og trúarleg þjónusta er einn af meginþáttum
líknarmeðferðar. Alþjóðlegt mælitæki (SWB-38), sem leggur mat á
vægi andlegra, trúarlegra og tilvistarlegra þátta í lífi fólks sem þiggur
líknarmeðferð hefur verið í þróun hjá rannsóknarhópi um lífsgæði
(EORTC Quality of Life Group) og er forprófun á mælitækinu lokið.
Efniviður og aðferðir: Markmiðið var að greina gögn sem safnað var
við forprófim á Islandi. Mælitækið inniheldur 38 atriði og er sett fram
í formi staðhæfinga um tengsl við sjálfa/n sig og aðra, sátt, lífsgildi,
trú og lífsafstöðu. Svarmöguleikarnir eru á Likert skala, fyrir flestar
staðhæfingar 1-4, en fyrir nokkra þætti eins og breytingar á hugsunum
um andleg og trúarleg málefni 1-5 og andleg vellíðan 1-7. Mælitækið var
lagt fyrir 30 einstaklinga, sem þáðu líknarmeðferð innan líknarþjónustu
Landspítala.
Niðurstaða: Meðalaldur þátttakenda var 71,7 ár og þáði meirihluti
aðstoð. Sex mánuðum frá þátttöku var 21 þátttakandi látinn.
Gagnagreining sýnir að andlegi og trúarlegi þátturinn hefur breiða
skírskotun. Meðaltalsgildi einstakra svara voru: Að bera traust til
annarra 3,57, traust til Guðs eða æðri máttarvalda 3,37, fyrirbæn 3,47,
geta til að fyrirgefa öðrum 3,40 og breytingar á hugsunum um andleg
málefni 4,03. Meðaltalsgildi fyrir andlega vellíðan var 5,73. Margir
þátttakenda notuðu mælitækið sem útgangspunkt fyrir frekari umræðu.
Ályktanir: Andlegir og trúarlegir þættir eru hluti af veruleika fólks sem
þiggur líknarmeðferð. Þrátt fyrir ólæknandi sjúkdóma og nálægð við
dauðann var andleg vellíðan metin hátt. Rannsóknin ítrekar gildi þess
að þessi þjónusta skiptir máli fyrir almenna velferð. Hún er nýjung á
sviði guðfræðirannsókna og hefur þýðingu varðandi þróun andlegrar
og trúarlegrar þjónustu.