Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Side 9

RITSTJ ÓRNARGREINAR
þola undirokunina til lengdar. Ennfremur
skyldi friðarhreyfingin vinna aíí því af al-
efli, að knýja fram hann við notkun kjarn-
orkuvopna og aimenna afvopnun. Auk þess
taldi þingið, að friðarsamtökunum bæri að
leggja hið mesta kapp á að auka menning-
artengsl og kynningu þjóða á milli til þess
að efla gagnkvæma vináttu og skilning á
högum þeirra.
Við íslendingarnir sem þingið sátum urð-
um þessum ályktunum harla fegnir. Helztu
baráttumál friðarhreyfingarinnar eru sam-
kvæmt þeim nákvæmlega í samræmi við
óskir allra þeirra, sem vilja að íslenzka
þjóðin haldi áfram að vera til sem sérstök
þjóð og endurheimti fullkomið fullveldi og
algert sjálfstæði liæði á sviði stjórnmála og
efnahagsmála.
II
Sjálfstæðisbarátta fslendinga gegn Dön-
um var aðallega háð á árunum 1848 til 1918.
Hið fyrrnefnda ár er eitt hið örlagaríkasta
í sögu þjóðarinnar sem og flestra annarra
þjóða í Evrópu. Um mestalla álfuna vestan-
verða hóf almenningur uppreisn og krafðist
afnáms einveldisins og gerbreyttra stjómar-
hátta. Onnur helzta krafa byltingarmanna
var só, að réttur hverrar þjóðar til sjáifsfor-
ræðis væri viðurkenndur. fslendingar voru
þá meira en helmingi færri en nú og svo fá-
tækir, að nútímamenn eiga efalaust erfitt
með að átta sig á því í fljótu bragði. Ef fjöl-
menni og auðæfi íslendinga og hinnar
dönsku yfirþjóðar voru borin saman og
ekkert tillit tekið til neinna annarra hluta,
virtist það ganga brjálæði næst að reyna að
knvja Dani til þess að viðurkenna sjálfstæði
íslenzku þjóðarinnar. En íslendingar gengu
þó hiklaust til hins ójafna leiks og voru þá
svo hamingjusamir að eiga foringja og að
standa saman undir forystu hans. Jón Sig-
urðsson vissi auðvitað allra manna bezt um
ofurefli Dana, en trúði því þó fullkomlega
að þjóðinni myndi takast að ná settu marki.
En honum var ljóst að ekkert myndi vinn-
ast, nema íslendingar stæðu saman og beittu
vopnum sínum eftir beztu getu, en það voru
eingöngu andleg vopn. Ilann skildi auðvit-
að Hka að íslendingar sjálfir voru engan
veginn þess megntigir að brjótast undan oki
Dana af eigin rammleik, hversu góð samtök
og tnikilhæfa foringja, sem þeir hefðu. En
hann vissi að fslendingar áttu voldugan
bandamann. Það var hin mikla frelsishreyf-
ing, sem þá fór um álfuna og krafðist þess,
að réttur hverrar þjóðar til algers sjálfsfor-
ræðis yrði viðurkenndur. Danir, sem smám
saman tóku upp mjög lýðræðislega stjóm-
arhætti, viðurkenndu að lokum þennan rétt,
þegar íslendingar fengu fullveldi 1918.
Einn hinna dönsku nefndarmanna, er þá
kom til íslands til að semja um samband
ríkjanna, prófessor Erik Arup, sagði, að
Danir hefðu látið undan sjálfstæðiskröfum
íslendinga einungis vegna þess, að þeir voni
sérstök þjóð er hefði sérstaka tungu og
þjóðmenningu. Hins vegar teldu þeir þá
staðhæfingu fslendinga, að þeir hefðu laga-
legan rétt til sjálfstæðis samkvæmt Gamla
sáttmála markleysu eina. Frelsisbaráttan úti
í Evrópu hafði þannig engu minni þýðingu
fyrir úrslitin en barátta þjóðarinnar sjálfr-
ar.
Nú er ísland að forminu frjálst og full-
valda ríki, en í raun og veru hefur sjálfstæði
þess að vissu leyti aldrei verið minna en
nú. Áður háðu íslendingar sjálfstæðisbar-
áttu gegn lítt hervæddri smáþjóð, því að
Danir höfðu her meira til að sýnast en vera.
Þeir urðu því sjálfir að treysta á réttinn en
ekki valdið, og var því eðlilegt að þeir hefðu
nokkra tilhneigingu til að gera öðrum það
sem þeir vildu að aðrir gerðu þeim. En nú
er öðru máli að gegna. Sú þjóð sem hér ræð-
ur lofum og lögum er þúsund sinnum fjöl-
mennari en íslendingar og mörg þúsund
sinnum auðugri. Hún hefur náð nndir sig
199