Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Síða 95

HEIÐIN
aftur. Hann lángaði beint út í eilífðina til að deyja. Hann leysti slaufuna frá hálsi sér og
kastaði henni burt. Hann losaði flibbann og kastaði honum burt. — Hann sór þess dýran
eið að verða útilegumaður og ræna á fjörðunum. Hann sór þess dýran eið að fara til út-
landa og gánga í lið með Tyrkjum og hefja annað Tyrkjarán á íslandi. — Ekkert gat sætt
hann framar við tilveruna, nema leggja Island undir sig, hleypa faungunum út úr tugthús-
inu eins og Jörundur hundadagakonúngur, og stjórna öllu íslandi. Hann hugsaði um þetta
aftur og fram og sá sjálfan sig koma að landi á svörtu sjóræníngjaskipi, þángað til hann
komst að þeirri niðurstöðu, að líklega væri þó enn betra að verða holdsveikur og yrkja
Passíusálma eins og Hallgrímur Pétursson, svo að öll þjóðin færi að gráta. Hann sá alla
þjóðina gráta, jafnvel þessa uppblásnu montrassa af fjörðunum. Já, þeir fóru líka að gráta,
hágráta, öskra, háöskra. ~ Hann skyldi kenna þeim að finna til smæðar. Hann skyldi lítil-
lækka þá, knosa þá, merja þá ... 10—11
Drengurinn er ekki sízt gramur, vegna þess að honum finnst Una hafa brugð-
izt sér. Hún hefur ekki reynt að taka málstað hans, heldur setið hljóð og
skömmustuleg við hlið hans. En eftir að gestirnir eru farnir, kemur Una rak-
leitt til hans og reynir að hugga hann. Guðmundur þegir, en tár hans falla nið-
ur í grasið. Snemma um morguninn eftir fer hann gangandi heimleiðis:
Heiðin var einn óslitinn fuglasaungur sjóndeildarhrínganna á milli. Hann var viss um að
kristindómurinn í bygðinni var ekki sannari en álfatrúin í heiðinni. Hann var í ósátt við
Guð og mannabygðir, en heiðin opnaði honum faðm sinn, — náttúran, víðáttan, auðnim-
ar. Andardráttur hans og heiðaloftið var eitt að náttúm. Hann kastaði steini í áttina til
bygðarinnar. 14
Þriðji kafli (bls. 15—19). — Hér er m. a. lýst hinu sífellda nöldri gömlu
konunnar yfir hegðun drengsins, og sagt frá störfum hans og annarra á heiða-
bænum. Fiskurinn handa heimilisfólkinu er „úldnari en nokkru sinni fyr,
fúkkabragð að haframélinu, tólgin búin“ (16). Enginn hirðir um silunginn í
heiðavötnunum né hin lostætu fjallagrös:
Tíminn er of dýrmætur til þess að maður geti leyft sér að slæpast við silúngsveiðar eða
hánga yfir fjallagrösum um há-sauðburðinn, sagði Guðmundur Guðmundsson, óð heiðina
upp að knjám, smalaði og smalaði, argaði og argaði með hundum sínum, drakk kaffi á bæ-
unum undir heiðinni, talaði um fé af geysilegum hávaða og æsíngi, hljóp með ull á bakinu
um heiðar og bygðir, hljóp uppi með hundum sínum hvert ómarkað lamb og hirti ekki einu
sinni um að tína af sér sauðalýsnar, sem bitu allan skrokkinn á honum innanklæða. 17
BaÖstofan í bænum er uppi á lofti, en fjárhús niðri. Á framgaflinum er
„tveggja rúöu gluggi, með einni rúðu og einum heypoka“ (18), í öðrum enda
baðstofunnar maskínukríli á fjórum fótum. Á morgnana, þegar konan býr til
kaffi, fyllist baðstofan af megnum taðreyk, svo að drengnum svíður kok og
augu. Hann og amma hans eru alltaf að rífast útaf heypokanum; drengurinn
285