Skírnir - 01.01.1967, Side 45

Skírnir íslenzkir nafnsiðir og þróun íslenzka nafnaforðans
43
runnið frá afkomendum Þorláks Skúlasonar biskups. Því mið-
ur hefir saga íslenzkra ættarnafna ekki verið skráð né rann-
sökuð, og um þau eru miklu óaðgengilegri heimildir en skím-
arnöfnin. Þó skal ég víkja lítils háttar að sögu þeirra. Ættar-
nöfn virðast hafa náð til fárra ætta fram um 1800. 1 formála
skýrslunnar Um mannaheiti á íslandi áriS 1855 segir svo:
„Það er kunnugra en frá þurfi að segja, að frá elztu
tímum og allt til þessa hefir það verið almennur siður á
fslandi að kenna bæði karla og konur við föðumöfn þeirra,
en ekki hafa þar tíðkazt ættarnöfn eða nöfn sem gánga í
sömu ætt mann frá manni, að frá skildum einstöku stór-
ættum. Það er fyrst á seinni tímum nð fslendíngar hafa
farið að taka eptir útlendum að brúka þessháttar ættar-
nöfn, og einkum var það skömmu fyrir og um hin síðustu
aldamót að svo leit út, sem þessi siður ætlaði að taka sér
bólfestu í landinu, og var orðinn að fullkomnum ósið, því
þá kvað svo rammt að þessu, að svo að segja hver maður,
sem var „sigldur“, horfði ekki í að afmynda móðurmál
sitt og gjöra sig að athlægi með því að setja danska eða
latínska endíngu á föðurnafnið, og nefna sig annaðhvort
„sen“ eða „sonius“, gæti hann ekki fundið eitthvert ann-
að nafn sem væri frábrugðið því vanalega og hefði lit-
lendan keim; en auk þess fóru margir, sem heima sátu og
aldrei höfðu stigið fæti út fyrir landsteinana, að herma
eftir þeim hinum sigldu mönnunum í þessu. Það fer nú
betur, að svo lítur lit sem þessi ósiður fari heldur nokkuð,
mínkandi, og að minnsta kosti er það víst, að all ffestir
Íslendíngar, sem nú á tímum sigln til útlanda, láta sér
enga niðurlægíngu þykja að nefna sig nöfnum feðra sinna
á móðurmáli sínu.
Ættarnöfn á íslandi árið 1855 eru talin eptir stafrofs-
röð í skýrslunni C. Það virðist réttast að skipta þessum
nöfnum í þrjá flokka; má þá í fyrsta flokki telja þau sem
eru innlend að uppruna; í öðrum flokki má telja þau sem
upphaflega eru útlend, en sem nú mega kallast vera orð-
inn innlend, þnr þeir sem nefna sig þeim eru fæddir í
landinu, og eru nöfn þessi auðkennd með *, og loks má