Skírnir - 01.01.1967, Blaðsíða 147

Skírnir
Ritfregnir
145
og treysta minni þeirra og réttan skilning. Samfelldur texti þreytir les-
andann, jafnvel áður en hann hefur lesturinn. Af nógu er að taka til
skreytinga á bók sem þessari. Að vísu hefði þetta enn lengt bókina, en
fyrir lesandann mundi þetta að vissu leyti stytta hana. Brot bókarinnar
mætti líka að skaðlausu vera stærra og gæfi það stórum meira svigrúm
til bætts útlits. Líklega mun fáum ljósara gildi þessara atriða en einmitt
höfundinum, og þykir mér liklegt, að kostnaðarsjónarmið hafi ráðið mestu
um fátæklegt útlit bókarinnar. Ég mundi þó telja, að sá kostnaðarauki,
sem hlotizt hefði af bættu útliti, væri litill í samanburði við hið aukna
gildi, sem bókin fengi sem kennslubók og góður gripur.
Bókin skiptist í 19 kafla auk formála, bókaskrár, höfundaskrár og orða-
skrár. Alltaf finnst mér hvimleitt að þurfa að leita uppi efnisskrá aftast
í bók, eins og hér er raunin. Ég sé engin rök mæla með því að hafa hana
þar. Hún er jafnan það fyrsta, sem lesandinn gluggar í og á því eðlilega
heima fremst í bókinni.
Fimm nýir kaflar eru í bókinni að þessu sinni: Dáleiðsla, Draumar,
Atferlisvakar, Framburður vitna og Afbrigðileg þróun persónuleikans.
Bókin er að öðru leyti öll endurskoðuð, sums staðar er bætt inn i og
annars staðar fellt úr. Af bókaskrá má sjá, að höfundur hefur lagt mikla
vinnu í að gera hinum nýjustu rannsóknum og kenningum góð skil. Af
um 120 heimildarritum eru 30—40 gefin út eftir að Hagnýt sálarfræði
kom út 1956.
Efnið gefur tilefni til ýmiss konar hugleiðinga, en ég vil aðeins drepa
á örfá atriði. 1 fyrsta kaflanum gerir höfundur grein fyrir helztu rann-
sóknaraðferðum. Þar er alllangt mál um mikilvægi sjálfsskoðunar og sam-
anburð við atferlisathuganir. Þykir mér höfundur gera óþarflega mikið úr
gildi sjálfsskoðunarinnar fyrir sálarfræðina. Það er vissulega rétt, að sá
skilningur á eigin sálarlifi, sem fæst með sjálfsskoðun, er mikilvægur til
samúðarskilnings á sálarlifi annarra og getur einnig orðið frjó uppspretta
fyrir tilgátur, en sjálfsskoðun veitir okkur aldrei þekkingu á sálrænum
fyrirbrigðum eins og mér finnst höfundur gefa í skyn. „Sjálfsskoðunin er
vandasöm og torlærð list“ (bls. 13). Hún getur oft verið undanfari vis-
inda, en hana má ekki flokka með vísindalegum aðferðum, því að hana
vantar frumskilyrðið fyrir vísindalegri aðferð, hlutlægni. Á hinn bóginn
er höfundur á öðrum stað skorinorður um stöðu sálarfræðinnar sem vís-
indagreinar „þegar raunvísindi eiga í hlut — og sálarfræði telst til þeirra“
(bls. 23). Höfundi er ljós sú staðreynd, að sálarfræðin hefur gengið göt-
una fram eftir veg og hvilir nú á raunvísindalegum grundvelli og að áfram
skuli haldið á þeirri braut, en sálfræðilistin er honum þó hugstæðari en
hinar vélrænu og sálarlausu aðferðir nútíma-sálarfræði, og lái honum
enginn. Hins vegar finnst mér hann ekki gera nógu ákveðinn mun á
þessu tvennu, hvar listin endar og vísindin byrja, þvi að slíkur greinar-
munur skiptir meginmáli um rétt mat á sálarfræðinni.
Framlag Freuds og lærisveina hans hefur alltaf verið umdeilt, og skipt-
10