Skírnir - 01.01.1967, Blaðsíða 83

Skirnir
Björnstjerne Björnson og Norðurlönd
81
„Gerðu ekki lítið úr vinum mínum og áhrifum í Noregi,“
skrifaði hann Björnson. Björnson lagði sig fram við að sann-
færa Ibsen um, að hann hefði í rauninni stuðning á bak við
sig í Danmörku. „Haltu fast við Danmörku, haltu fast!“,
svaraði hann með ákafa. „Það hlýtur þú að sjá eins og ég,
að við höfum nálega ekki í annað hús að venda. Fyrir okkur
er Danmörk menningin; það liggur í hlutarins eðli, að í hönd-
um vorum verður hún ekki dönsk, heldur ætíð norsk, — en
Danmörk er aðalból menningar vorrar, þann dag, sem vér
leitum annað, er úti um oss, þá hrekjumst vér upp í lieim-
skautsísinn.“
Ibsen lét sannfærast; hann fann í rauninni alls enga löng-
un til að segja skilið við Danmörku. Hins vegar kom það
fyrir Björnson. Hann var alls enginn Dani, og kannski var
það einmitt þess vegna, sem Dönunum geðjaðist svo vel að
honum — meðan hann var góður og glaður. Honum var jafn-
an ánægja að koma til Danmerkur og verða fyrir nýjum
áhrifum frá dönskum smekk og menningu; en þegar nokkur
tími var liðinn, kom óánægjan yfir í smáu og stóru: „Það er
eitthvað eybúalegt og kínverskt í ykkur,“ skrifaði hann í hréfi
til Hegels 1870, „og ykkar fremsti Kaupmannahafnar-man-
darín er Erik Bögh,“ Einmitt um þetta leyti lenti hann í
tveimur alvarlegum árekstrum við Dani. Hann var þannig
að náttúrufari, að hann taldi sig ætíð skyldugan til að vera
fullkomlega hreinskilinn við vini sína, hverjir sem það kunnu
að vera, og smám saman var hann orðinn svo hagvanur í
Danmörku, að hann fékk æ meiri löngun til að skipta sér
af dönskum málefnum. „Ég hef reyndar eins konar horgara-
rétt í Danmörku,“ ritaði hann eitt sinn. Slíkt er útlendum
manni hættuleg tilfinning.
Fyrri áreksturinn varð út af íslandi. Norðurlanda hugsýn
lians kom fram í ákveðnara formi en fyrr sem útþensla
Skandínavismans, fyrst og fremst kom ísland inn í þessa
mynd og auk þess Finnland síðar. Hann talaði með meiri
hita um hið norræna samfélag en hann hafði áður talað um
hið skandínavíska. Hann fann sterkari tengsl síns eigin lands
við hugtakið Norðurlönd en misnotaðan Skandínavisma. I
6