Tímarit Máls og menningar - 01.11.2012, Blaðsíða 117

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 4 117
Allt þetta, og miklu fleira, er möguleiki
í heimi Hálendisins, skáldsögu sem að
hætti meistara Lovecrafts skapar „and-
rúmsloft kæfandi og óskýranlegs ótta
við ytri, óþekkta krafta“ og tekst „að
vekja með lesandanum djúpstæða til-
finningu ógnar og gefa til kynna snert-
ingu við óþekkt svið og öfl“ og lesandi
getur ekki annað en hlustað eftir „slætti
svartra vængja eða krafsi annarlegra
skugga og vera sem byggja ystu mörk
hins þekkta heims“. Og þessi heimur á
ystu mörkum er okkar veruleiki, eyði-
mörkin Ísland.
Tilvísanir
1 Allavega samkvæmt því sem ég fann á
netinu: Davíð K. Gestsson, „Sumu tekur
maður bara eftir í myrkrinu“, ritdómur um
Hálendið eftir Steinar Braga á Bókmennta-
vef Borgarbókasafnins, bokmenntir.is,
http://www.bokmenntir.is/desktopdefault.
aspx/tabid-3967/5648_read-29856/, Björn
Þór Vilhjálmsson, ritdómur um Hálendið
fluttur í Víðsjá, nóvember 2011, http://
www.ruv.is/frett/bokmenntir/halendid-
eftir-steinar-braga, Þórunn Hrefna
Sigurjónsdóttir, „Hryllingur á hálendinu“,
ritdómur um Hálendið eftir Steinar Braga
birtur í Fréttablaðinu 13. nóvember 2011,
http://www.visir.is/hryllingur-a-halendinu/
article/2011711129999 og Ingi Freyr Vil-
hjálmsson, „Hrunið á hálendinu“, ritdómur
um Hálendið eftir Steinar Braga birtur í
DV 26. nóvember 2011, http://www.dv.is/
menning/2011/11/26/hrunid-halendinu/.
2 Eini neikvæði ritdómurinn sem ég sá var
eftir Arnar Eggert Thoroddsen, „Innstu
myrkur“, og birtist í Morgunblaðinu, 12.
nóvember 2011, http://www.mbl.is/greina-
safn/grein/1399886/?item_num=3&search
id=4d40b23ca89d1c9a489bb8ed065b9b40
48917ede&t=1350821627.11. Arnar Eggert
finnur bókinni einmitt það til lasts sem ég
tel henni til tekna.
Davíð K. Gestsson, „Sumu tekur maður
bara eftir í myrkrinu“, ritdómur um
Hálendið eftir Steinar Braga á Bókmennta-
vef Borgarbókasafnsins, bokmenntir.is,
http://www.bokmenntir.is/desktopdefault.
aspx/tabid-3967/5648_read-29856/.
3 Sjá ritdóma mína á bókmenntir.is, um
Sólskinsfólkið (http://www.bokmenntir.is/
desktopdefault.aspx/tabid-3409/5648_read-
21232/) og Útgönguleiðir (http://www.
bokmenntir.is/desktopdefault.aspx/tabid-
3409/5648_read-21280/).
4 Þess má geta að ekki eru allir aðdáendur
Steinars Braga eins hrifnir og gagnrýnend-
urnir, en ýmsir (yngri, karlkyns) kunn-
ingjar mínir, sem hafa áður lýst yfir mikilli
hrifningu á fyrri verkum hans, fussa og
sveia yfir Hálendinu. Út af fyrir sig finnst
mér þetta áhugavert og segja sitt um hvern-
ig gildismatið getur verið gerólíkt; fyrir
þessum drengjum hefur Steinar Bragi í raun
svikið lit með því að skrifa ‚góða bók‘, eitt-
hvað sem miðaldra kvenkyns gagnrýnandi
er afskaplega ánægð með. Í ljósi þessa mætti
vel velta fyrir sér að þrátt fyrir að hafa farið
lengra inn á svið for múlu bókmennta og
þar með afþreyingarbókmennta, þá hafi
Steinar Bragi fjarlægst svið neðanjarðar-
bókmennta, sem einkennast oft af hráum
stíl og hrákasmíð – sem getur einmitt verið
mjög heillandi á sinn hátt.
5 Steinar Bragi, Hálendið, Reykjavík, Mál og
menning 2011, bls. 9. Héðan í frá verður
vísað til skáldsögunnar með blaðsíðutali í
sviga.
6 H. P. Lovecraft, Supernatural Horror in
Literature, New York, Dover 1973 (1927),
bls. 15 og 16. Þýð. úd.
7 Joseph Conrad, Innstu myrkur, þýð. Sverrir
Hólmarsson, Reykjavík, Uglan, íslenski
kiljuklúbburinn 1992 (1899), bls. 124.
8 Sjá um þetta í bókum þeirra Carol J. Clo-
ver, Men, Women, and Chainsaws: Gender
in the Modern Horror Film, London, BFI
Publishing 1992 og Vera Dika, Games of
Terror: Halloween, Friday the 13th and
the Films of the Stalker Cycle Rutherford
Madison Teaneck, Faileigh Dickinson Uni-
versity Press (Associated University Press,
London and Toronto), 1990. Sjá einnig
grein mína um hrollvekjur í kvikmyndum,
„Af-skræmingar, af-myndanir og aðrar
formlegar árásir: Hrollvekjan í daglegu lífi
og starfi“ í Heimur kvikmyndanna, ritstj.
Guðni Elísson, Reykjavík, art.is og Forlagið
1999.
9 Tzvetan Todorov, The Fantastic. A Struct-
ural Approach to a Literary Genre, ensk
þýðing Richards Howard, Ithaca, New
York, Cornell University Press 1987 (1970).