Tímarit Máls og menningar - 01.11.2012, Blaðsíða 125

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 4 125
ilið ætti að vera staður tilrauna og upp-
götvana, staður næðis til að þroska það
eðlasta í hverri veru í fínstillingu við þrá
og leit hinna.“ (81) Húsnæðisþörf sögu-
manns verður að ósk um jarðnæði, í sátt
og samlyndi við sig og aðra.
Næðið er hið eftirsótta markmið veg-
ferðar sögumanns. Hún þráir næði til að
hugsa og til að skrifa en um leið vill hún
lifa í samfélagi við aðra, með tilheyrandi
upplausn og flækjum. Vegferð hennar er
leit að rými sem inniheldur hvort
tveggja, næði og nánd. Þegar í upphafi
bókarinnar gerir bróðir hennar Ugli,
fornleifafræðingur og ein af lykilpersón-
um bókarinnar, henni það ljóst að þessi
draumur gangi ekki upp: „Það er gott að
skipta liði og skiptast á en maður verður
líka að vera alltaf til staðar fyrir hinn.
Þetta er svo snúið. Hvernig í ósköpun-
um getur maður fundið sér sitt rými eða
verið í næði við slíkar aðstæður?“ (31)
Það er þessi þversögn sem er drifkraftur
bókarinnar, sögumaður gefst ekki upp á
því að reyna að yfirvinna hana. Þver-
sögnin hefur raunar áður verið kynnt, í
formi krossgátu. Sögumaður og ástmað-
ur hennar, fuglafræðingurinn Fugli, búa
saman til krossgátu og hún er ákveðin í
því að útkoman eigi að vera eitt orð,
kannski jarðnæði. Hún reynir að
útskýra fyrir honum skilning sinn á
merkingu orðsins en Fugla finnst orðið
gröf eiga betur við, þar sem þar fyrst fái
hún algert næði. (16) Bróðir hennar og
ástmaður birtast þannig báðir sem efa-
semdarmenn um þessa hugmynd henn-
ar um næði, en þrátt fyrir það fylgja þeir
henni til loka. Í draumkenndum lokum
bókarinnar skríður hún ofan í gröf og
festir þar svefn, en þeir bjarga henni upp
úr gröfinni og leggja drög að framtíðar-
húsnæði þeirra:
Þeir sögðu að við skyldum byggja okkur
bæ í anda fjórtándu aldarinnar, inni á
öræfum, með gufubaði og prentsmiðju
þar sem prentaðar verða árstíðaminn-
ingar og líka endurfædd almanök. Þeir
sögðu að við skyldum búa með fjölskyldu
og góðum vinum á sjálfbæran spíralhátt,
við nýjustu tækni í rótgróinni vináttu
og í tengslum við jörðina en með dyrnar
opnar út á haf. (209)
Mennirnir í lífi hennar tala skyndilega
einum rómi og virðast hafa einn vilja.
Lokakaflinn tengir saman kyrrð grafar-
innar og drauminn um rými sem sam-
einar næði og nánd.
Frásagnarformgerðir
Á kili bókarinnar stendur orðið dagbók,
ekki sem undirtitill bókarinnar heldur
frekar stimpill um innihald hennar.
Oddný Eir segist sjálf vilja reyna á mörk
skáldskaparins3 og hefur hér sem í fyrri
bókum sínum, Opnun kryppunnar
(2004) og Heim til míns hjarta (2009)
nöfn og aðstæður úr eigin lífi til grund-
vallar. Án þess að kryfja hér frekar hug-
tökin ævisaga, skáldsaga og skáldævi-
saga í samhengi við Jarðnæði verður að
játa að það er ákveðið átak við lesturinn
að setja ekki raunveruleg nöfn og andlit
á sögupersónur bókarinnar, í þorpinu
Íslandi þekkja flestir flesta og á stund-
um fannst mér þetta truflandi, fór að
líða eins og pervers gluggagægi sem sæi
þó bara hálfa söguna. Hér birtist
kannski hinn íslenski heimóttarskapur,
þetta myndi ekki trufla mann við lestur
bókar eftir erlendan höfund.
Dagbókarformið er vandmeðfarinn
miðill, ef til vill vegna þess að orð sem
rituð eru í dagbók eru fyrst og fremst
ætluð ritaranum sjálfum. Þetta hefur
áhrif á miðilinn og skapar honum sér-
stöðu. Í sögulegu samhengi eru dagbæk-
ur sem heimildir lausar við flúr og stíl-
æfingar, veita sjaldan innsýn í persónu-
legar tilfinningar skrifarans. Sagnfræð-
ingar sem hafa rannsakað dagbækur
Íslendinga frá 19. öld hafa skilgreint