Tímarit Máls og menningar - 01.11.2012, Page 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2012 · 4 133
óna en tekur stórstígum framförum í því
að brugga gott öl. Þar sem þessi þrjú iðka
sín fræði í friðsæld Sauðlauksdals bank-
ar upp á sauðdrukkinn og illa haldinn
Íslendingur; Halldór Mogesen Etasráð,
sem áður var talinn einn mesti efnispilt-
ur landsins og væntanlegur sómi. En nú
hafði hann semsé drukkið frá sér ráð og
rænu og var kominn eftir ólíkindareisu í
Sauðlauksdal. Þar hefst upprisa hans til
nýs lífs; hann gengur í gegnum sannkall-
aðan hreinsunareld en mót öllum spám
rís hann upp að nýju – og verður þannig
táknmynd fyrir hið nýja Ísland og að
enn sé von. Sagan skiptir aðeins um tón
þegar Halldór Etasráð kemur til sögunn-
ar, en hann er annars nokkuð kunnugleg
persóna; atgervis- og hæfileikamaðurinn
sem áfengisböl og sjálfseyðingarhvöt
dregur niður í svaðið þannig að öll hans
talenta kemur fyrir ekkert. Upprisa Hall-
dórs til nýrra siða felur í sér táknræna
merkingu: hið fyrrum sídrukkna Etas-
ráð tekur við kefli Björns og verður öfl-
ugasti boðunarmaður nýrrar vonar. Rétt
eins og Björn íhugar í lok sögunnar, þar
sem hann stendur á hlaðinu í Sauðlauks-
dal; kona ein hefur afhent honum barn
sitt og segist sannfærð um að hann geti
látið það lifa – þá spyr Björn sig hvaðan
henni komi þessi trú: „Kannski var það
Etasráðið sem fyllti hennar sinni slíkri
oftrú, en er það nokkur hugveiklun þótt
sáldrað sé gliti í sandinn, og fólki frekar
alin von en úr því dregin lífslöngun með
svartagalli og vonsku? Það eitt vissi ég
þar sem ég stóð á hlaðinu og fann nánd
þessara sveitunga minna flytja mér heim
kvikuna inni í Íslandi, að það var enn
von í heiminum. Hér þreyjum við lífið
og höldum okkar jól, sama hversu yfir
okkur er spúið.“ (130)
Saga Sölva er því í hæsta máta inn-
legg í umræðuna, ef svo má segja, jafn-
vel mætti kalla hana hrunbók og þá
frumlegustu hrunbókina. Sú hugmynd
að láta endurreisnarmanninn og föður
íslensku kartöflunnar spegla ástand
Íslands í nútímanum er mjög snjöll. Þar
með tekst hann á við sígildar spurningar
sem við hljótum ávallt að spyrja okkur,
ekki síst eftir áföll: Hver er ég, hvar á ég
heima og hvers vegna? Sagan sver sig í
sömu ætt og nýlegar bækur Sjóns og
Ófeigs Sigurðssonar, Rökkurbýsnir og
Skáldsaga um Jón, þar sem leitað er
fanga í sögunni; fortíðinni er gefið mál
og hún látin tala til okkar með bæði
beinum og óbeinum hætti; samtíðin er
spegluð í fortíðinni, og öfugt. En sagan
er líka, rétt eins og bækur Sjóns og
Ófeigs, prýðilegt bókmenntaverk. Sölvi
nær afar fínum tökum á þeim kansellí-
stíl sem einkenndi verk upplýsingar-
manna, sem voru reyndar að sönnu
misgóðir stílistar, en stíll Sölva er leik-
andi og gagnsær, oft uppáfinningasam-
ur og myndríkur svo frásögnin prjónar
sig stundum upp í hæðir. Orðfærið er
sögutímans að langmestu leyti þótt
stundum leiki höfundur sér með það, og
frásögnin verður oft fyndin fyrir vikið,
og hún er reyndar mjög skemmtileg þótt
dauðans alvara sé baksviðið. Björn sjálf-
ur, sem segir söguna í fyrstu persónu og
stílar á Eggert sinn, er sannfærandi
persóna, einlægur hugsjónamaður sem
berst við að halda í vonina þótt sjálfur
horfi hann raunsætt inn í sitt eigið
skapadægur. Svar hans er að vonin um
endurreisn Íslands sé fólgin í samstöðu,
að landar dragi einn taum með sameig-
inlega hagsmuni lands og þjóðar í huga
– og á heldur betur erindi við okkar
tíma.