Hugur - 01.01.2015, Page 40

40 Jón Ásgeir Kalmansson ræðir við Pál Skúlason
þá er tilgangurinn það sem gefur hugsun okkar ákveðna festu í lífinu. Segjum að
einhver maður hafni hamingjunni, þá getur hann gefið lífi sínu ákveðinn tilgang
sem er fyrir hann það sem máli skiptir, en er sem sé eitthvað sem er fyrst og
fremst persónulegt, hans mál. Slíkur einstaklingur getur verið algerlega á skjön
við samborgara sína, því hann sér tilganginn með lífi sínu og lífinu almennt með
öðrum hætti en annað fólk.
Ef við víkjum aftur að gagnrýni sem þú hefur fengið þá hefur líka verið sagt að t.d.
þessi greining þín á hamingjunni passi ekkert endilega við annars konar greiningar
sem þú hefur gert, t.d. á ólíkum tegundum gæða, hvernig mundir þú svara því?
Þarna eru menn einfaldlega að slá saman ólíkum tegundum af greiningum sem ég
hef gert og ég hef t.a.m. ekki gert tilraun til að tengja saman kenningu mína um
andlegu gæðin og siðferðilegu gæðin og hamingjukenninguna eða kenninguna
um tilgang lífsins. Þessar greiningar eru sjálfstæðar og einn liðurinn í fyrsta kafl-
anum í bókinni Merking og tilgangur, þar sem ég er að veita yfirlit yfir hin ólíku
efni sem ég er að fást við, er tilraun til þess að gera fólki grein fyrir því að þarna er
um ólíkar tegundir af greiningum að ræða sem ekki á að rugla saman. Mér finnst
þessi gagnrýni því vera út í hött, hún tengist ekki efninu, hún er ekki málefnaleg.
Hins vegar er hugsanlega spennandi að reyna að tengja þær saman, en mér er
oft meira í mun að ná vel utan um afmarkað hugtak og hafa það sér, menn geta
lesið um það í einni eða tveimur greinum eftir mig og látið það duga, það getur
vonandi hjálpað þeim að hugsa um þetta efni, en ekki endilega að reyna að vera
með einhvers konar greiningu á milli mjög margra ólíkra efna í einu.
Þú mundir þá ekki án fyrirvara tengja greiningu þína á gildum í veraldleg gildi,
andleg gildi og siðferðileg gildi beint við greiningu þína á hamingjunni; það þyrfti að
leggjast í dýpri vinnu til að tengja þessar greiningar saman?
Ég held að það sé alveg hárrétt að það þyrfti að gera það. Ég hef ekki gert það
beint. Hins vegar blasir við að það eru auðvitað margs konar tengingar mögulegar
þarna sem tengjast ekki síst dygðum og löstum sem tengjast mjög hamingjunni.
Fólk sem er reiðigjarnt, kærulaust eða kann sér ekki hóf eða er á einhvern hátt
taumlaust, lendir oft í vandræðum með líf sitt og það stafar þá meðal annars af
því að gildismat þess er ekki alveg í lagi. Það hefur ekki áttað sig á því hvað ill
meðferð verðmæta getur verið spillandi. Þetta gildir um öll verðmæti, að við get-
um misnotað þau. Peningar eru hættulegustu verðmæti í heimi og stórhættuleg,
vegna þess að það eru svo margir sem ekki kunna að fara með peninga. Nú er það
eitt af okkar stóru vandamálum að við virðumst ekki kunna að reka fjármálakerfi
fyrir heiminn. Við erum þar í hinu mesta basli, en svo erum við með alls konar
öfgar í gildismati, til dæmis í tengslum við íþróttirnar og iðkun þeirra sem getur
haft afskaplega mikilvægt uppeldislegt og þroskandi gildi fyrir fólk, en er líka
iðulega verulega spillandi eins og ótal dæmi sýna. Þar hef ég meðal annars í huga
hvernig íþróttamenn hafa misnotað lyf og annað og orðið til að stórspilla heilu
greinunum.
Mér dettur í hug að taka miklu flóknara dæmi sem varðar siðferðisgæði. Ein
Hugur 2015-5.indd 40 5/10/2016 6:45:04 AM