Hugur - 01.01.2015, Síða 45

Samþætting eigin líkama 45
tungumál, og jafnvel sérstakt tungumál, þannig að tónbrigði tilvistarinnar finna í
ljóðrænunni leið til þess að verða eilíf í stað þess að leysast upp á augnabliki tján-
ingarinnar. En jafnvel þótt ljóðið sé óháð látbragðinu sem við getum ekki verið án
er það ekki óháð allri efnislegri undirstöðu og ef það væri ekki nákvæmlega varð-
veitt sem texti myndi það glatast og ekki verða kallað fram aftur. Merking þess er
ekki handahófskennd og dvelur ekki á himinhvolfi hugmyndanna: Hún er læst í
orð á viðkvæmri blaðsíðu. Í þeim skilningi er ljóðið til sem hlutur, eins og sérhvert
listaverk, og lifir ekki að eilífu eins og sannleikur gerir. Í tilviki skáldsögunnar er
það svo að enda þótt draga megi sögufléttuna saman og „hugsun“ rithöfundarins
bjóði upp á sértæka tjáningu í orðum, er þessi hugtakalega merking dregin út úr
víðtækari merkingu, eins og persónulýsing er leidd af raunverulegri birtingar-
mynd andlits persónunnar. Verkefni skáldsagnahöfundarins er ekki að setja fram
hugmyndir eða greina skapgerðir, öllu heldur er það fólgið í því að draga upp
mynd af sam-mannlegum atburði, leyfa honum að þroskast og springa út án skýr-
inga af hugmyndafræðilegum toga, þannig að sérhver breyting í frásögninni eða í
vali á sjónarhornum myndi breyta skáldsögulegri merkingu atburðarins. Skáldsaga,
ljóð, málverk eða tónverk eru einstaklingar, það er, verur af því tagi að tjáning
þeirra verður ekki skilin frá því sem á að tjá, merking þeirra er aðeins aðgengileg
með beinum hætti og þær stafa tilvísunum sínum frá sér án þess að yfirgefa stað
sinn í tíma og rúmi. Það er í þessum skilningi sem líkami okkar er sambærilegur
við listaverk. Í honum tengjast saman lifandi tilvísanir en ekki lögmál ákveðins
fjölda þátta sem tengjast og taka breytingum samtímis. Skynji ég snertingu með
handleggnum merkir það að ég finni snertingu í framhandleggnum eða öxlinni,
ásamt því að sjá sama handlegg, ekki vegna þess að ýmiss konar snertiskynjanir,
eða snertingar og sjónrænar skynjanir séu allar hluti af einum skiljanlegum hand-
legg, eins og mismunandi sjónarhorn á teningi tengjast hugmyndinni um tening,
heldur vegna þess að þegar handleggurinn er bæði séður og snertur, eins og ólíkir
hlutar handleggjarins, myndar það saman einu og sömu athöfnina.
Eins og við sáum hreyfivenju líkamans varpa ljósi á sérstakt eðli líkamlegs
rúmtaks gerir venjan okkur almennt einnig kleift að skilja hér hvernig eigin lík-
ami er samsettur. Og rétt eins og greiningin á líkamlegu rými veitti okkur hugboð
um einingu eigin líkama, getum við yfirfært á sérhverja líkamlega venju það sem
við sögðum um hreyfivenjuna. Í raun er sérhver venja í senn hreyfibundin og
skynræns eðlis, vegna þess að hún liggur, eins og komið hefur fram, miðja vegu
á milli skýrrar skynjunar og raunverulegrar hreyfingar, í þeirri grunnvirkni sem
afmarkar jafnt sjónsvið okkar og athafnasviðið. Að læra að rata um á meðal hluta
með staf, sem tekið var sem dæmi um hreyfivenju hér á undan, er allt eins dæmi
um skynvenju. Þegar stafurinn er orðinn manni tamur víkur heimur snertan-
legra hluta og byrjar ekki við húð handarinnar, heldur við enda stafsins. Freist-
andi væri að segja að í gegnum skynjanirnar, sem þrýstingur stafsins á höndina
myndar, byggi sá blindi upp stafinn ásamt mismunandi stöðum hans en að þær
miðli annars stigs viðfangi, þ.e. ytri hlutnum. Í þessu dæmi væri skynjunin ávallt
úrvinnsla sömu skynreynda, sem ætti sér æ hraðar stað, og væri æ fínstilltari. En
líkamsvenja felst ekki í því að túlka þrýsting stafsins á höndina sem vísbendingu
Hugur 2015-5.indd 45 5/10/2016 6:45:06 AM