Hugur - 01.01.2015, Page 110

110 Atli Harðarson
Mynd 3
Tiltæk þekking á
því hvað er
réttast eða best
að gera.
Skilningur minn á
því hvað er
réttast eða best
að gera.
Það sem ég ætla
eða hef ásett
mér að gera.
Það sem mig
langar mest
að gera.
Það sem
ég geri.

Samkvæmt þessari mynd hef ég skynsamlega sjálfstjórn ef hægt er að komast frá
fyrsta reit til þess síðasta eftir örvunum sem merkja það sama og á fyrri myndum,
að það sem þær benda á ráðist af því sem þær benda frá.
Það er ef til vill álitamál hvort skilningur er besta orðið yfir það sem er í öðru
hólfi á myndinni. Innan þessa hólfs á heima hvaðeina sem ég tel, trúi eða álít
best að gera. Ég nota orðin að ætla og ásetja í þriðja reit. Þar mætti líka nota
orðið áform. Nafnorðið vilji og sögnin að vilja eru stundum notuð um nokkurn
veginn það sama en stundum um það sem menn langar í eða taka fram yfir annað
af einhverjum ástæðum. Það hljómar til dæmis ekkert óeðlilega að segja: „Ég
vildi fá mér hund en sá að ég hefði ekki tíma til að sinna honum svo ég ákvað að
sleppa því.“ Hér hefði eins mátt segja: „Mig langaði til að fá mér hund en sá að
ég hefði ekki tíma til að sinna honum svo ég ákvað að sleppa því.“ Að vilja getur
sem sagt stundum merkt það sama og að langa og þá getur það sem kallast vilji
verið í andstöðu við áform og ætlun. Sögnin að vilja merkir samt stundum að
ætla, ákveða eða einsetja sér. Vegna þessarar margræðni kýs ég fremur að tala um
að ætla en að vilja.
Eins og Holton9 rökstyður hefur maður sjálfstjórn í vissum skilningi ef hann
gerir það sem hann ætlar sér, en það er ekki endilega skynsamleg sjálfstjórn. Sá
sem einsetur sér að fara í teygjustökk þrátt fyrir mikla lofthræðslu sýnir sjálf-
stjórn með því að láta sig hafa það. Hann sigrast á hræðslu sinni. Við teljum þetta
ósvikna sjálfstjórn jafnvel þótt sá sem í hlut á komist að því rétt fyrir stökkið að
öryggisbúnaði sé ábótavant og tiltækið því óskynsamlegt í meira lagi og gáfulegra
á allan hátt að þola nokkrar háðsglósur fyrir hugleysi en að hætta lífi sínu. Það er
hægt að sýna sjálfstjórn með því að framkvæma ætlun sem er ekki í samræmi við
skilning á hvað best er að gera. En það er tæpast skynsamleg sjálfstjórn.
Í samræmi við það sem ég hef sagt legg ég til að skynsamleg sjálfstjórn sé skil-
greind þannig að ég hafi skynsamlega stjórn á eigin athöfn ef og aðeins ef:
i. Skilningur minn á því hvað er réttast eða best að ég geri ræðst af
tiltækri þekkingu.
ii. Ef um ætlun er að ræða ræðst hún af skilningi mínum á því hvað
er réttast eða best að ég geri.
9 Holton, 2009.
Hugur 2015-5.indd 110 5/10/2016 6:45:24 AM