Andvari - 01.03.1968, Page 87

ANDVARI
ÁFANGAR Á LEIÐ ÍSLENZKRAR SJÁLESTÆÐISBARÁTTU
85
Evrópu allt austur að vesturlandamærum rússneska lteisaraveldisins. Hinn 4.
dag maímánaðar skrifar Gísli formála að riti þeirra félaga, Norðurfara, og segir
þar frá því, hvernig umhorfs var bæði hið innra með sjálfum þeim og heim-
inum, sem þeir lifðu og hrærðust í. Honurn farast svo orð: „Vér höfðum eins
og aðrir góðir rnenn dottað í værðarmollunni, og hafði oss þá eins og fleiri
dreymt marga og ýmsa draurna, margir hugarburðir og ímyndanir fylltu sálir
vorar, og þeim vildurn vér veita afrás, bæði sjálfra vor vegna, og svo líka í
þeirri von, að það ei væri öldungis óhugsandi, að vér gætunr frætt eða skemmt
nokkrum löndurn vorum. ... Vér ætluðumst svo til, að hann [Norðurfari | heldur
skyldi vera ætlaður fyrir skáldskap og þær ritgjörðategundir, sem öldungis eru
frjálsar og óbundnar, en til þess að skipta sér af alþjóðlegum efnum. En . . .
þetta áformuðum vér, meðan allt var í kyrrð og spekt og gamla værðardval-
anum. . . . Nú er öðru máli að gegna. Stjórnarbyltingin á Frakldandi kom
eins og þjófur á nóttu, og þá var búinn friðurinn og næðið, allt meginland
Norðurálfunnar fór þá í loga og vaknaði af svefni sínum, ef það ei var vakið
áður. Þjóðirnar fóru að hugsa um sjálfar sig og líi sitt — og vel finnum vér
því, hve ótilhlýðilegt það er að vera nú að gefa út skáldskap og þesskonar rit,
þar sem urn svo rnargt nytsamara er að tala.“
Þannig strunsar veraldarsagan inn í herbergiskytrur íslenzkra stúdenta,
óboðin og gustmikil, brýnir þá til pólitískra dáða, og hinum ungu fagurker-
um verður svo mikið um þessa gestkomu, að þeir telja sér skylt að gefa lönd-
um sínum brauð byltingarinnar í stað steina skáldskaparins. Þessi bylting, sem
rugiaði hin ungu íslenzku skáld svo mjög í ríminu, barst til Danmerkur í
marzmánuði. Á miklum múgfundi í Kaupmannahöfn hafði verið samþykkt
ávarp til konungs og hann beðinn um að taka sér til ráðuneytis menn, er
gætu „bjargað sæmd Danmerkur og grundvallað frelsi landsins". Ávarpinu
lauk með lítt dulinni hótun: „Vér biðjum yðar hátign að knýja ekki þjóðina
til að hjálpa sér sjálf í örvæntingu." Þegar Kaupmannahafnarbúar með sjálfa
borgarstjómina í fararbroddi gengu á konungsfund og afhentu ávarpið, skýrði
konungur frá því, að hinum gömlu ráðherrum hefði þegar verið vikið frá.
Næsta dag, 22. rnarz, var myndað nýtt ráðuneyti, að mestu úr hópi Þjóðfrelsis-
flokksins. Þegar lokið var myndun marzráðuneytisins, iýsti Friðrik 7. yfir
því, að hann teldi einveldinu lokið og sjálfan sig þingbundinn konung, en
ráðherrarnir bæru ábyrgð á stjórninni. Einveldi Danakonungs liafði hrunið
í friðsamlegri byltingu — og ekki brotnað rúða í glugga.
íslenzku Hafnarstúdentarnir lifðu mjög fast með þessum viðburðum, sem
gerðust rétt fyrir utan bæjardyrnar hjá þeim, og það varð lítt úr lestri náms-
bóka á þeirn mánuðum. Benedikt Gröndal segir frá því í Dægradvöl, að fjöldi