Andvari - 01.03.1968, Side 91

ANDVARI
Afangar á leið íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu
89
annars kosningalagafrumvarp til þjóðfundar. I frumvarpi stjórnarinnar var gert
ráð fyrir tvöföldum kosningum, þ. e. að kjörmenn skyldu kjósa fulltrúana.
Þetta felldi þingið og fór þess á leit við konung, að kosningar yrðu einfaldar,
enda kom það í ljós í umræðunum, að þingmenn skoðuðu „fund þann eða
þing, sem beðið er urn að ári komanda, öðru vísi en það þing, er þeir ætla
þeim áminnzta fundi að mynda fyrir eftirkomandi tíma.“ Af þeim ummælum
er ljóst, að alþingi taldi væntanlegan fund búinn valdi grundvallarlagaþinga
og jafnsnjallan stjórnlagaþingi Dana. f september 1849 féllst danska stjórnin
á kosningalög alþingis til Þjóðfundar: kosningar skvldu vera einfaldar og al-
mennar, allir karlmenn 30 ára að aldri höfðu kosningarrétt, nema hjú, lausa-
menn og sveitarlimir, ennfremur verzlunarfulltrúar og stúdentar og hjú, er
veittu heimili forstöðu.
Þegar alþingi lauk 1849, þóttust allir þess fullvissir, að þjóðfundurinn
mundi verða boðaður að sumri. I þingslitaræðu sinni komst Jón Sigurðsson
svo að orði, að þing þetta mundi verða „hið síðasta ráðgjafarþing vort, í því
formi, sem það hefur hingað til verið, en vér höfum þá von og öruggt traust,
að nýtt þjóðþing rísi upp eins og ungur Fönix, úr ösku þess liins garnla, miklu
fjörugra og fullkomnara en þetta.“
Nú virtist ekkert vera að vanbúnaði, og ekki var annað að sjá en þjóðin
öll væri haldin sömu bjartsýninni og alþingisforsetinn Jón Sigurðsson. Allir
væntu þess, að Þjóðfundurinn yrði haldinn sumarið 1850, en í maímánuði
það ár tilkynnti danska stjórnin, að fresta yrði Þjóðfundinum um eitt ár í
viðbót. Þetta þóttu ill tíðindi, en engum mun hafa orðið meira brugðið en
Jóni Sigurðssyni. í tíunda árgangi Nýrra félagsrita 1850 gat liann á tveim
síðustu bls. komið fyrir stuttu ávarpi: Til lslendinga. Hann er sýnilega kvíða-
lullur yfir því, að íslendingar fari að gera sér alls konar hugmyndir um frest-
unina, og biður þá um að rannsaka ekki smásmugulega ástæður stjórnarinnar.
Hann leggur að íslendingum að binda með sér þjóðlegt samband um allt land,
en hafa ekkert annað fyrir stafni en það, sem opinbert má verða. Loks biður
hann þá að sýna ekki embættismönnum vanvirðu eða ótilhlýðilegan mótþróa.
Brynjólfur Pétursson hefur í bréfi skýrt frestun Þjóðfundarins þannig, að
danskir ráðherrar telji torvelt að semja frumvarp um stöðu íslands vegna þess,
að Slesvíkurmenn kunni að neyta þess sér í vil. Hann bætir því raunar við,
að sér sýnist þessar ástæður ekki gildar. Jón Sigurðsson drepur um líkt leyti
á þetta atriði og virðist vera á sama máli og Brynjólfur — að ástæðan sé ekki
gild. Þó er eins og þeir báðir vilji láta þetta gott heita.
Nú á síðustu árum hafa verið birtar í Danmörku nýjar og merkilegar heim-
ildir, sem varpa skýru Ijósi á þetta mál — frestun Þjóðfundarins 1850. Það