Andvari - 01.03.1968, Side 116

114
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
Leirár- og Melasveit, notadrjúga eignarjörS hans, sem fullnægÖi eigi stórlæti
hans. Hann hafði verið rúmlega hálf-fimmtugur maÖur, er hann flutti til íslands
og setti bú saman á Bessastöðum. Ort hafði hann nokkur kvæði á námsárum
sínum, en lagt ljóðagerðina að mestu eða öllu til hliðar í framasókn sinni við
pólitísk embættisstörf. Því nær öll sín eftirtektarverðustu kvæði orti hann eftir
að hann kom heim til Islands með sitt margþætta nám, umbrotamikla líl erlendis
og auðugu lífsreynslu að baki. Fyrir þau kvæði hefur hann orðið þjóð sinni kunn-
astur. Þó voru þau honum einkum tómstundaiðja, dægradvöl manns, sem dagleg
andleg áraun var lífsnauðsyn. Sjálfur leit hann á pólitískt starf sitt sem aðal-
hlutverk sitt. A fyrsta kjörtímabili hins íslenzka löggjafarþings 1875—1880 var
hann ráðamesti og kunnáttumesti þingmaður þjóðar sinnar. Á öðru kjörtíma-
bilinu, 1880—1886, var honurn að nokkru vikið til hliðar á þinginu, en líka þá
var hann höfðinglegasti og einhver kunnáttumesti þingmaðurinn. Þó var á þess-
um 12 árum Alþingi íslendinga ágætlega mönnum skipað, svo að óvíst er, að
það hafi nokluu sinni verið eins vel skipað, hvað þá betur. Þarna var Grímur
bóndi á Bessastöðum með áhrifamestu mönnum samtíðar sinnar að skapa þjóð
sinni framtíð, þá framtíð, sem við eigum nú.
En var þá bóndinn á Bessastöðum svo undarlega og algerlega tvískiptur mað-
ur, að hann lifði sem skáld einvörðungu í fortíðinni, en sem stjórnmálamaður
fyrst og fremst í samtíð sinni og fyrir framtíðina? Sátu skáldið og stjómmálamað-
urinn, sem var einn og sami maðurinn, aldrei á sama bekk? Jú, vissulega. Skáldið
lifði í samtíð sinni og horfði til framtíðarinnar eins og stjórnmálamaðurinn. En
það sá samtíð sína í fortíðinni og lék sér að því að lýsa samtíð sinni með myndurn
úr lortíðinni. Það var einum þræði til að dyljast, öðrum þræði vegna þess, að
það leit svo á, að menn og mannlíf breytti frá einum tíma til annars meir um
gervi en eigind, og enn var þetta að hinum þriðja þræðinum leikur skáldsins,
enda tízka á æskuárum þess.
Til skýringar þessu skal nefnt kvæði, er áður hefur verið skýrt þannig, að
tvímælalaust er, enda hefur skáldið sjálft sagt beinum orðum í kvæðislok, hvernig
beri að skilja það. Það er kvæðið urn Goðmund á Glæsivöllum. Efni þess er að
yfirvarpi tekið úr íslenzkri fornaldarsögu, sögunni um Þorstein bæjarnragn, nöfn
og myndir kvæðisins eru einnig þaðan. En raunverulega er skáldið að lýsa hirð-
lífi því, er það lifði, er það var í utanríkisþjónustunni dönsku. Kvæðið er ort,
þegar skáldið var nýkomið heim til Islands. Hafið milli Danmerkur og Islands
kallar það Hemru, eins og landamærafljót Glæsivalla heitir í sögunni, og víst
var það haf nákalt eins og áin fyrir þann mann, sem stöðvaður hafði verið á
franrabraut sinni, leystur frá starfi vegna andstöðu við samstarfsmenn. Svo skul-
unr við lrlusta á, hvernig nýliðnunr atburðunr er lýst í ntyndum úr grárri fornöld: