Eimreiðin - 01.10.1923, Blaðsíða 32

288
VILHJÁLMUR MORRIS
eimreidin
prenta í listaprentstofu sinni við Kelmscott House voru kvæði
fornvinar hans Chaucers. Það handrit, og eins prentið, er
nálega furðuverk fyrir listarsakir. Rósir og rósahnútar bókar-
innar, svo og upphafsstafir eru eftir hann sjálfan, en mynd-
irnar eftir fóstbróður hans Burne Jones. Og er því verki var
lokið, var og lífsstarfi skáldsins lokið.
XI.
Skáldsins síðasta stríð og fráfall.
Ekkert sýnir betur innræti Morrisar, mannást og stórhug,
en barátta hans fyrir kenningum sósíalistanna. Má vel vera
að hans dæmi sé einstakt í allri mannkynssögunni, einkum
þegar þess er gætt, að hann hafði áður helgað alt sitt fjör
og fé — og hætti aldrei, né gat hætt að helga — framförum
þjóðar sinnar í listum og iðnaði. Það sem lengi áður hafði
kvalið sál og tilfinningar hins mikla og góða manns, lýsir hann
ef til vill einna best í þessum línum, er hann ritaði til eins
vinar síns 1881:
»Þessi hrærigrautur í heiminum af hræsni og undirokun er
alveg óþolandi. Og þetta, einmitt þetta er það, sem sýkir
hjarta hvers hugsandi manns, svo menn geta ekki látið sér
minna nægja en fullar uppreisnir . . .«. »Það er æðilangt síð-
an, að eg skildi, að mannfélagið, hversu slétt sem það kann
að sýnast á yfirborðinu, er bygt á ójafnaði og varið með
harðstjórn og bleyðiskap . . .«. »Eg var að vona fyrst lengi,
að eitthvað lagaðist smám saman, en sú trú mín er nú á
hrumum fótum«.
Einmitt það, að M. hafði þegar lengi áður kynt sér hið
mikla mál hinna helstu forvígismanna jafnaðarkenninganna,
gerði honum auðið að standast eins drengilega og hann stóð
og geta haldið sér uppi þegar í versta eldinn var komið og
öll sund voru lokuð. Eru langar frásagnir um viðureign M.
og vina og óvina stefnunnar. Verður að sleppa því öllu hér
rúmsins vegna, og þess, hvað afstaða málsins og M. sjálfs
er hér á landi torskilið og ókunnugt. En þess verður hér að
geta, að þetta hið mikla og vanþakkláta stríð M. fór að lok-
um, eða eflaust fyrir örlög fram, með heilsu og krafta hans.