Eimreiðin - 01.10.1923, Blaðsíða 75

EIMREIÐIN
ÍSLENSK BLAÐAMENSKA
331
skiftamál, vísindi, bókmentir, listir, fréttir allskonar og aug-
lýsingar — alt rúmast þetta í blöðunum, þó auðvitað sé það
misjafnlega mikið og misjafnlega gott. En með þessu móti eru
blöðin orðin einn helsti og sérkennilegasti menningarmiðill
nútímans. Áhrif þeirra má nokkuð marka á því, að tala dag-
blaða og vikublaða í veröldinni er áætluð um 60 þúsund, og
að sum helstu blöð stórborganna koma daglega út í um 1
milj. og 350 þús. eintökum (t. d. »DaiIy Mail«). Þetta sama
má einnig sjá nokkuð á því, að áætlað er líka að í annan
aðalþátt blaðanna, auglýsingarnar, sé árlega varið um 900
miljón krónum, og sýnir það gildi þeirra í allskonar viðskifta-
lífi þjóðanna.
Þessi feikná útbreiðsla og áhrif blaðanna er því furðulegri,
sem þau mega í rauninni heita tiltölulega nýtt fyrirbrigði í
menningarsögunni. Blaðamenskan er afsprengi upplýsingar-
innar á 18. öld. Menn eins og Addison og Steele, Boling-
broke og Swift, og þó allra helst Defoe, hafa lagt grundvöll
þeirrar bókmentalegu starfsemi, sem blaðamenskan er. En
fast form fær hún svo hjá John Walter, með stofnun »The
Times« 1785, og helst að ýmsu leyti í svipuðu formi, þangað
til nú á síðasta mannsaldri, að ýmsar breytingar fara að verða
á blaðamenskunni, með auknum áhrifum hennar og útbreiðslu.
Verður það einnig í mörgum greinum fyrir ensk áhrif frá mönn-
um eins og Harmsworth-bræðrunum (lávörðunum Northcliffe og
Rothermere), Pearson og Newnes o. fl.. Smámsaman hafa
einnig komið fram ýmsar mismunandi stefnur og skoðanir
innan blaðamenskunnar, bæði um starfsaðferðir og efnisval, og
þar með einnig mismunandi tegundir blaða, sorpblöð og æs-
ingablöð, sem stjórnað er kæruleysislega og óvandlega, og
önnur blöð, sem stjórnað er af vandvirkni og heiðarleik með
menningarlegu gildi þeirra fyrir augum. Á þessum tíma hefir
t. d. komið upp flokkur ritstjóra, sem lítið sem ekkert fást
við ritstörf sjálfir, heldur hafa að eins á hendi stjórn og upp-
örvun annara manna. Hinn kunnasti þessara manna var De-
lane, ritstjóri »Times«, og einhver hinn besti blaðamaður
Breta. Hann skrifaði svo að segja aldrei grein sjálfur, en
hann réð skilyrðislaust verkum og stefnu allra starfsmanna
sinna út um öll lönd, stytti, breytti, stakk undir stól eða