Eimreiðin - 01.10.1923, Blaðsíða 93

EIMREIÐIN
ÍSLENSK BLAÐAMENSKA
349
mennu lífsgildi hennar og áhrifum hennar yfirleitt á menning-
una og þjóðarþroskan.
En viðgang blaðamenskunnar og vöxt, og þar með nokkuð
■áhrif hennar, má dálítið sjá á því, að á tímabilinu frá
1773—1873 komu út um 50 rit, sem heyra hér til, frá þeim
tíma og fram undir aldamót um 70 og síðan um 150, auk
þess sem gefið hefir verið út í Vesturheimi. Útbreiðslan hefir
verið frá c: 300 upp í 4000 að jafnaði. Þessi vöxtur byggist
m. a. á sífjölgandi viðfangsefnum. Er þar einkum merkilegt
að taka eftir (»neðanmáls«) sögunum og áhrifum þeirra á
bókmentasmekkinn, en þau hafa verið upp og ofan. Sum
blöðin hafa þó flutt þar afbfagðsrit, t. d. »ísafoId« oft, og
blöð Þorsteins Gíslasonar mörg rit, innlend og erlend. Annað
eftirtektarvert atriði er afstaða hins erlenda og innlenda efnis
ritanna, einkum það, hvernig blaðamenn og lesendur hafa
snúist við ýmsum erlendum hreyfingum eða túlkað þær, og
hver áhrif það hefir haft á þróun málanna inn á við. Hér er
þó ekki rúm til að rekja þetta í einstökum atriðum. Benda
má þó á það, að á þeim tímum, þegar hin erlenda frétta-
eða sagnaritun hefir verið mest og líka best af hendi leyst,
hafa staðið yfir sum hin örlögríkustu breytingaár umheimsins.
En það er franska byltingin 1789, sem Magnús Stephensen
lýsti (ásamt Napóleonstímum, sem prófessor Finnur Magnús-
son lýsti einnig), byltingarnar kringum 1830 og 1848, sem
lýst var í »Skírni« (og að sumu leyti einnig í »Armanni«), og
loks heimsstyrjöldin síðasta og eftirköst hennar, sem Þorsteinn
Gíslason skrifar um, fyrst í »Lögréttu« og síðan í sérstöku
riti. — —
íslensk blaðamenska hefst með tímaritsútgáfu og með tíma-
ritssniði hefir hún verið mest, að vissu leyti, til skamms tíma.
Þetta hefir oft verið kostur, gert blöðin vandaðri og rólegri,
en jafnframt stundum seinni og vafaþyngri. Nokkru hafa
einnig valdið um það íslenskir staðhættir og samgönguleysi.
Útsending blaðanna var því oft í óiagi. I »Islandi« 1897 lýsir
Þ. G. þessu t. d. svo: ». . . Þegar skip fara kring um land
á sumrum eru ritstjórarnir á þönum eftir farþegum til að
Iroða upp á þá blaðabögglum, sem farþegar svo auðvitað