Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1920, Side 137
129
Eins og sjá má af ummælum þessum, hafa hinar þrjár
ólíku hugmyndir verið að berjast um yfirráðin í hugum
manna á þessu timabili.
Skyldar upprisutrúnni, en henni þó næsta ólíkar, voru
skoðanir grísk-gyðingdómsins á ódauðleika sálarinnar. Sálin
var andleg vera, sem verið hafði til áður í fortilveru og
iklæðst likamanum aðeins um stundarsakir. Likaminn var
forgengilegt hreysi, sem hin ódauðlega sál bjó í, og þráði
að losna úr eins og bandingi úr fangelsi sínu. Þegar sál guð-
hrædds manns yfirgefur likamann, fer hún, samkvæmt
þessum skoðunum, til eilífs sælulífs hjá guði, en um upprisu
getur ekki verið að tala, því að nýr likami væri ný dýflissa
fyrir sálina. Þessar skoðanir koma fram í Spekinnarbók og
4. Makkabeabók o. v., en af opinberunarritunum er það 2.
Enoksbók, sem endurspeglar hugmyndir grísk-gyðingdómsins
um fortilveru mannssálnanna og eilifðarlíf eftir lausnina úr
líkamanum.1)
2. Hvenœr dauðir rísa upp.
Skoðanirnar á því, hvenær dauðir risi upp, voru einnig
breytilegar og stóðu breylingar þær í sambandi við hinar
ólíku hugmyndir um framtíðarrikið. Ef fiokka ætti liug-
myndir þessar, myndi rjeltast að tala um þrjár aðalskoðanir.
Meðan hugmyndirnar um eilíft sæluríki á jörðu voru rikj-
andi, beindust vonirnar lil hinna rjeltlátu, sem dánir voru,
og þess var vænst, að rjettlátir myndu rísa upp lil hlultöku
í sælu þeirri, er í framtíðarríkinu veiltist kostur á að njóta.
Atti upprisan sjer þá stað, þegar Messíasarrikið jarðneska
hafði verið slofnað. Þessi skoðun kemur fram í fyrsta aðal-
kaflanum í 1. Enoksbók, t. d. í þessum ummælum:
»En hlutskifti útvaldra mun verða ljós, gleði og friður,
og þeir munu erfa jörðina«.2)
Einnig í erfðaskránum. Þar stendur:
»Og eftir þetta mun Abraham, ísak og Jakob rísa upp til
lífs, og jeg og bræður mínir munum verða höfðingjar yfir
ættkvíslum ísraels.
Og þeir, sem dáið hafa í sorg, munu upp rísa í gleði,
og þeir, sem fátækir voru vegna drottins, skulu verða gerðir
auðugir,
1) 50, 2.; 65, 6.
2) 5, 7.
17