Hugur - 01.01.1988, Page 16

Hugur - 01.01.1988, Page 16
ÞUNGIR ÞANK AR HUGUR [5]umir hafa ætlað hinum ýmsu tegundum hluta ákveðna og dularfulla eiginleika, sem eiga að ráða hegðun hlutanna á einhvern óþekktan hátt. Þetta er meginatriði í hugmyndum þeirra, sem kenna sig við Aristóteles og hans skóla. Þeir halda því fram að framgangur hlutar stafi af sérstakri náttúru hans. En þeir segja ekkert um hvaðan hlutirnir öðlast þessar náttúrur, og þess vegna segja þeir ekkert af viti.19 Cotes teflir fram sem andstæðum þessum boðberum dular- fullra afla, og hinum sem „kunna skil á tilraunaheimspeki“, nefnilega fylgismönnum Newtons: Sannarlega leiða þeir orsakir allra fyrirbæra af einföldustu frumsetningum, en viðurkenna heldur ekki neina þá frum- semingu sem stenst ekki athugun. Þeir setja ekki fram tilgátur, eða fella neitt að náttúruspeki sinni, sem ekki má efast og deila um. Aðferð þeirra er þannig tvíþætt: samantekt [synthesis] og sundurgreining [analysis]. Þeir nota tiltekin fyrirbæri til að álykta með sundurgreiningu um þá krafta sem eru að verki í náttúrunni og um hin einfaldari lögmál sem þeim fylgja; síðan geta þeir sýnt fram á samsetningu alls annars með samantekt.20 Fordæming Cotes á aðferð Aristótelinga - sem Galíleó hefði eins getað skrifað - á vafalaust við um marga aristótelíska nátt- úruspekinga 16. og 17. aldar. En hún á alls ekki við um Aristó- teles sjálfan. Til að mynda álítur Aristóteles ekki að náttúrur frum- efnanna séu dularfullir eiginleikar þeirra, heldur tilhneigingar til hreyfingar og stöðvunar sem frumefnin sýna greinilega og undantekningalaust. Þessar tilhneigingar eru því eðlilega aðal- atriði í aflfræði hans. Þetta er ekki annað en það sem efna- fræðingar gera, þegar þeir skrá eðliseiginleika efna og efna- sambanda í fræðum sínum, eða Newton gerir í fyrsta lögmáli sínu, sem segir í rauninni að allir efnislegir hlutir hafi náttúm í skilningi Aristótelesar: Sérhver hlutur er kyrr eða á jafnri hreyfingu eflir beinni línu, nema utanaðkomandi kraftar knýi 19 Þýtt úr bókinni5tr Isaac Newton 's Mathematical Principles of Natural Philosophy and his System of the World, sem Andrew Motte þýddi (1729) úr latínu á ensku og Florian Cajori ritstýrði (University of California Press: Berkeley og Los Angeles, 1962), bls. xx. 20 Ibid., xx-xxi. 14
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.