Hugur - 01.01.1988, Blaðsíða 28

Hugur - 01.01.1988, Blaðsíða 28
ÞUNGIR ÞANKAR HUGUR Til dæmis er það í samræmi við almenna reynslu að hlutur sem þvingaður er af stað með höggi eða með því að ýta honum, stansar fljótlega nema haldið sé áfram að beita krafti. Þar sem að þetta er það sem alltaf gerist, slær Aristóteles því fram sem kennisetningu. Þess vegna hyggur hann, að þegar steini er kast- að upp í loftið, eyðist fljótlega sú orka sem hann þáði frá mann- inum sem kastaði honum og náttúruleg hreyfing hans tekur við. Á sama hátt hegða hlutir sem falla í seigu efni sér talsvert ólíkt hlutum sem falla í þunnu efni eða lofttæmi. Menn vita ekki á hvaða forsendum Aristóteles gmndvallaði kenningu sína um fall hluta, en samkvæmt henni er tíminn sem það tekur hlut að falla ákveðna vegalengd í öfugu hlutfalli við þyngd hans. Hafi Aristóteles látið steinvölur falla í ílátum með vatni eða olíu hafa niðurstöðumar verið í samræmi við kenningu hans um fall hluta. (Þetta er kenningin sem Galíleó hafnaði og er sagður hafa afsannað með tilraun þar sem hann lét hluti falla ofan úr skakka tuminum í Pisa). Með því að ganga út frá dæmi eins og af hópum manna sem draga skip, komst Aristóteles að þeirri niðurstöðu að ef dráttarmaður flytur hlut ákveðna fjarlægð á tilteknum tíma, mundi hann með sömu áreynslu flytja helming sama hlutar tvöfalda vegalengdina á sama tíma, eða sömu vegalengd á helmingi tímans. Reglan er ekki skýr því að við vitum ekki nákvæmlega hvað átt er við með „áreynslu“ eða með „hálfum hlutnum“. En sé þessi regla notuð um fall hluta, og gert ráð fyrir því að hlutur sem er tvöfalt þyngri „beiti“ tvöfalt meiri „áreynslu“ niður á við, leiðir niðurstaðan til lögmáls Aristótelesar um fall hluta. Aristótelesi gekk illa að skilja hvers vegna steinn, sem kastað var, eða ör skotið úr boga, hélt áfram að hreyfast þvingaðri hreyfingu eftir að vera laus úr hendi kastarans eða af streng bogans. Því hann taldi að orsök hreyfingar hlyti að vera í snertingu við.það sem hreyfðist. Jafnskjótt og orsökin hyrfi ætti hluturinn líka að hætta að hreyfast. Flestir samtímamenn Aristótelesar voru sömu skoðunar, og svo áhrifarík var hug- myndin um snertingu orsakar og afleiðingar að fáum tókst að sneiða hjá henni þar til Newton kom til skjalanna. Þannig varð Aristóteles að gera ráð fyrir því, til að skýra hreyfingu skeyta eins og steins eða örvar, að orsök hreyfingar, hönd eða bog- 26
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.