Hugur - 01.01.1988, Page 60

Hugur - 01.01.1988, Page 60
SIÐFRÆÐIN OG MANNLÍFIÐ HUGUR stöddum“. Þess eru vitaskuld fjölmörg dæmi að boð og bönn hafa myndast um fyrirbæri sem hefðin, studd af valdboði og fáfræði, hefur fest í sessi og eiga sér engar rætur í raunveru- legum mannlegum verðmætum. Þegar svo er standa þau mann- legum þroska fyrir þrifum og því ber að hafna þeim. Hið sér- kennilega við tilvistarsiðfræði Sartres er að hann sér vel hin óréttmætu hefðbundnu bönn en virðist ekki koma auga á þau bönn sem standa vörð um raunveruleg verðmæti og reglu- siðfræðin leggur áherslu á. Það er varla heldur nema von þar sem Sartre hafnar því að verðmæti hafi sjálfstætt gildi gagnvart vali mannsins. Samt sem áður heldur hann fram siðaboðum, gerir kröfur um heilindi og samkvæmni. En samkvæmnin hef- ur ekkert siðferðisgildi fremur en bönnin nema hún helgist af raunverulegum siðferðilegum verðmætum. Þannig gæti morð- ingi, til dæmis, verið fyllilega samkvæmur sjálfum sér þótt at- hafnir hans hafi ekkert siðferðisgildi. Ein og útaf fyrir sig hef- ur samkvæmnin fagurfræðilegt fremur en siðfræðilegt gildi. Tilvistarsinnar virðast oft missa sjónar á þessu mikilvæga atriði. í ljósi þessa kann það að þykja undarlegt að ég skuli fallast á þá hliðstæðu sem Sartre finnur á milli listar og siðferðis; væri ekki nær að benda á hvar skilur á milli þessa tvenns, t.d. í þeim tilgangi að sýna fram á að auðveldara sé að komast að skynsam- legum, rökstuddum niðurstöðum í siðfræði en í myndlist. Hér getur Sartre reyndar sjálfur komið til hjálpar, því að í seinni rökum sínum gegn ásökuninni um sjálfdæmishyggju setur hann fram ákveðna siðferðilega kröfu af ætt Kants: „En í rauninni á maður alltaf að spyrja sig, hvað myndi gerast ef allir höguðu sér eins og maður sjálfur?“10 Það blasir við að krafa af þessu tagi er alls óviðeigandi í málaralist, þótt hún virðist sjálfsögð í siðfræði. Því fer þó fjarri að hún sé eðlileg niðurstaða siðfræði Sartres. Henni er varpað þar inn á sjónarsviðið án nokkurrar réttlætingar apnarrar en þeirrar sem einstaklingurinn ákvarðar með eigin vali. I vali sínu má einstaklingurinn ekki skírskota til neins nema frjálsrar ábyrgðar sjálfs sín; hann verður að standa 10 Sartre, samarít, bls. 8. Immanuel Kant, Grundlegung zur Metaphysik derSitten, (Riga 1785). 58
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.