Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Síða 58

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 201258
YngStU leikSkÓlabörnin: Samfélag í leik
og aðgengi að leiknum ná ekki fram að ganga. Þetta er í samræmi við rannsóknir
Corsaros (2003) sem hafa leitt í ljós að athafnir barna innan félagamenningarinnar ein-
kennist annars vegar af tilraunum þeirra til að öðlast stjórn á lífi sínu og hins vegar af
því að deila stjórninni með öðrum.
María beitir líkama, raddstyrk og orðum til þess að vekja áhuga Höllu á hugmynd-
um sínum um leik. Þetta er í samræmi við kenningu Bujtendijks þar sem kemur fram
að umhverfið skapi kveikju að leik en að það verði jafnframt að búa yfir spennu til að
viðhalda honum og þróa hann (Åm, 1989; Hangaard Rasmusen, 2001; Løkken, 2000b).
Viðbrögð Höllu koma heim og saman við niðurstöður rannsóknar Sandvik (2002) þar
sem einnig kemur í ljós að eins og tveggja ára börn gefa skýrt til kynna með óyrtum
boðskiptum þegar þau vilja ekki deila leikföngum með öðrum og að rétturinn á að
halda leikfanginu sé þeirra.
Í sömu upptöku skömmu síðar má sjá hvernig Halla og María ná sameiginlegum
grundvelli fyrir samskipti sín og stuttur leikkafli á sér stað á milli þeirra.
Halla liggur á sófanum með teppið ofan á sér og er afslöppuð í andliti og líkama.
María horfir á Höllu og strýkur yfir teppið, dillar sér í mjöðmum og segir: „Svona.“
Halla liggur áfram, horfir á Maríu, sem gengur aftur fyrir sófann, leggur hendurnar
á fætur Höllu, horfir fast á hana og segir: „Vakna!“ Telpurnar eru í augnsambandi,
María hlær hvellt og Halla tekur undir og brosir. María lítur á teppið og tekur það
upp og segir: „Búin lúlla!“ Halla reisir sig upp og horfir á teppið. María horfir á
teppið, gengur aftur á bak frá sófanum um leið og hún horfir á Höllu. Halla stendur
upp, gengur á eftir Maríu og horfir á teppið og segir: „Ekki taka teppið mitt!“ María
stendur kyrr, horfir á Höllu sem tekur teppið af henni um leið og hún leggur áherslu
á: „Mitt!“ María gengur burt.
Telpurnar tjá ánægju með framvindu samskiptanna og sýna með brosi og hlátri að
þær samþykkja sjónarhorn hvor annarrar og ná þannig að mynda sameiginlegan
grundvöll fyrir leikinn. Þetta lýsir hæfni þeirra til að taka þátt í heimi hvor annarrar og
tengist samhuglægni sem Merleau-Ponty bendir á að sé grundvallaratriði í mannleg-
um samskiptum (Johansson, 1999; Løkken, 2009; Merleau-Ponty, 1962, 1994). Þessar
athafnir eru í samræmi við niðurstöður annarra rannsókna meðal ungra leikskóla-
barna sem benda til þess að börn noti kímni þegar þau reyna að ná samkomulagi í leik
(Alvestad, 2010) og taki iðulega þátt í félagslegum athöfnum sem byggjast á kímni
(Loizou, 2007).
María heldur áfram að leita leiða til að mynda sameiginlegan flöt fyrir þróun leiks-
ins með líkamstjáningu og orðum (Åm, 1989; Hangaard Rasmusen, 2001; Løkken,
2000b). Hún breytir um stellingu, setur spennu í röddina og biður Höllu að vakna auk
þess sem hún lætur athöfn fylgja orðum og tekur teppið af henni. Hún leggur áherslu
á sjónarmið sitt með því að ganga aftur á bak út úr leikaðstæðunum og horfir um leið
stíft á Höllu með teppið í höndunum. Hún virðist gefa þannig til kynna að hún sé
reiðubúin að halda samskiptunum opnum. Athafnir Maríu má túlka sem svo að nú
finnist henni röðin vera komin að sér að leggjast í sófann en í rannsóknum Engdahl
(2011) kemur í ljós að börnin nota fjölbreytta tjáningu þegar þau óska eftir að skiptast
á í leiknum. Halla horfir á teppið en ekki í augu Maríu og virðist þannig sýna að hún