Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Side 84

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 201284
ný aðalnÁmSkrÁ og gömUl nÁmSkrÁrfræði
má því segja að rök Schwabs beinist gegn rökhyggju um námskrár fremur en gegn því
að setja umbótaviðleitni markmið.
Hvað varðar ákvæði um að lýsing á hverjum áfanga tilgreini markmið má segja að
rök Scwabs sýni að slík lýsing á markmiðum geti aldrei ákvarðað hvað skuli kennt eða
hvernig því markmiðin hafi ekki merkingu nema innan samhengis þar sem gert er ráð
fyrir einhverju námsefni og kennsluháttum. Ef inntak markmiðanna ræðst af þessum
þáttum þá geta þeir ekki verið afleiðingar af markmiðunum. Þau eru sértekningar af
stærri veruleika sem inniheldur heila menntahefð og án hennar eru þau innantóm orð.
Gagnrýni Stenhouse vekur spurningar um hvort æskilegt sé að markmið stýri öllu
skólastarfi. Rök hans útiloka ekki að heildarskipulag út frá markmiðum sé mögulegt.
Ég held að hann hafi raunar óttast að það væri mögulegt og þess vegna verið í mun
að rökstyðja að það væri ekki æskilegt. Ef rök hans standast getur ekki verið rétt að
skipuleggja hvern námsáfanga út frá mælanlegri hæfni sem nemandi á að hafa að
honum loknum vegna þess að þar með er reynt að fella í fastan ramma þá möguleika
til þroska sem felast í góðu námsefni. Þessir möguleikar nýtast best þegar nemendur
gera annað og meira en kennararnir væntu – fara út fyrir rammann.
Það sem Stenhouse sagði um frelsi nemenda og mikilvægi þess að þeir menntist til
að fara sínar eigin leiðir minnir okkur á að fara varlega í að skipuleggja menntakerfi
til að móta næstu kynslóð og stjórna þankagangi hennar. Þótt okkur kunni að þykja
grunnþættirnir góð og gild markmið er okkur hollt að vera minnug þess að þeir eru
okkar stundar útsýn og ef menntun skilar árangri leiðir hún til þess að nemendur fá
aðra útsýn, vonandi af hærri sjónarhóli en við höfum klifið.
Svo virðist sem höfundar nýrrar aðalnámskrár framhaldsskóla séu fastir, að
minnsta kosti með annan fótinn, í gamalli námskrárhefð sem rekja má til Bobbitts og
Tylers og einkennist af tæknihyggju og viðleitni til að kerfisbinda nám og skipuleggja
út frá markmiðum sem tilgreina hvernig nemendur verða eða hvað þeir geta að námi
loknu. Þessi nýja námskrá er því afsprengi hefðar í námskrárfræðum sem hafði áhrif á
stefnumótun í skólamálum og átti verulegt fylgi meðal menntunarfræðinga á síðustu
öld þótt hún hafi stangast á við lífseiga skólahefð og menntastefnu í anda húmanisma
og frjálsra lista. Sú menntastefna hefur mótað bóknám á framhaldsskólastigi hér á
landi og víðar í langan tíma. Hvort hún lifir af innleiðingu nýju aðalnámskrárinnar
mun tíminn leiða í ljós.
Eftirmáli: ljóðið íþaka Eftir konstAntinos p. kAVAfis
Mig langar til að ljúka þessu með svolitlum útúrdúr, sem er ljóð eftir Konstantinos P.
Kavafis (1863–1933). Hann bjó í Alexandríu í Egyptalandi, orti á grísku og er talinn
með helstu skáldum sinnar kynslóðar. Ljóð hans, sem hér fer á eftir, fjallar um ferð
Ódysseifs heim til Íþöku eftir Trójustríðið og varpar, held ég, talsverðu ljósi á hug-
myndir um markmiðsdrifið nám. Ferðalagið tók víst tíu ár og var ansi viðburðaríkt.
Það hafði markmið. En það sem Ódysseifur lærði í ferðinni kom markmiðinu lítið við.
Ljóðið vekur spurningar um hvort markmið sem við setjum ákvarði hvað nemendur
læra í raun og veru. Það vekur líka spurningar um hvort viturlegt sé að óska þess að