Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Qupperneq 119

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 119
gUðrún alda HarðardÓttir og kriStJÁn kriStJÁnSSon
trúar á eigin getu og áhrifa hennar. Síðar verður vikið að almennum vanköntum hefð-
bundinna sjálfsmælinga; en nú er orðið tímabært að víkja sögunni inn í leikskólann.
trú á Eigin gEtu á VEttVAngi lEikskólAns
Það er enginn hörgull á rannsóknum á trú á eigin getu í skólum almennt, nánar til-
tekið frá grunnskólum og upp úr. Svo að íslenskt dæmi sé tekið má nefna rannsókn
Ragnhildar Bjarnadóttur (2002) á trú 13–15 ára unglinga á eigin getu til að ná árangri í
námi, en samkvæmt henni er sú trú háð samspili við félagslegar aðstæður. Mikilvægi
hæfninnar felst þannig annars vegar í því að ná árangri í því sem gert er og hins vegar
í hæfni í félagslegum samskiptum.
Mikið hefur einnig verið skrifað um trú kennara á eigin getu og „smitunaráhrif“
hennar á nemendur; en slíkar rannsóknir hófust um miðjan áttunda áratug 20. aldar
með vinnu RAND-stofnunarinnar. Niðurstöður rannsóknanna eiga það sammerkt að
trú á eigin getu er talin vera lykill að velgengni kennara í starfi (Bandura, 1995, 1997;
Flammer, 1995; Komlodi, 2007; Moritz, Feltz, Fahrbach og Mack, 2000; Schneewind,
1995; Zimmerman, 1995). Rannsóknir sýna einnig að jákvæður en um leið krefjandi
skólastaðblær hefur bætandi áhrif á trú kennara á eigin getu. Trú kennara á eigin
getu er síðan áhrifavaldur á trú nemenda þeirra á eigin getu (Nichols og Zhang, 2011;
Oettingen, 1995; Tschannen-Moran og Johnson, 2011; Ware og Kitsantas, 2007). Auk
rannsókna á trú einstakra kennara á eigin getu má hér einnig nefna rannsóknir á því
sem kallað hefur verið á ensku „collective teacher efficacy“ – samtrausti kennara – en
ein slík er einmitt í gangi á Íslandi um þessar mundir, „EmergeCTE“ (í. samGETA)
(Allyson Macdonald, Auður Pálsdóttir, Svava Pétursdóttir, Svanborg R. Jónsdóttir og
Almar Halldórsson, 2010).
Þrátt fyrir urmul rannsókna um efnið hafa fæstar þeirra einblínt á leikskólastarf eða
leikskólakennara (Kim og Kim, 2010; Komlodi, 2007) og enn meiri hörgull er á rann-
sóknum á trú leikskólabarna á eigin getu. Simona Horáková-Hoskovcová (2006) furðar
sig á þessum skorti, hann sé ekki síst undarlegur í ljósi þess að alllangt sé síðan Bandura
(1995, 1997) hafi fjallað um mikilvægi þess að huga að trú ungra barna á eigin getu.
En Bandura bendir einnig á að slíkar rannsóknir geti reynst aðferðafræðilega erfiðar,
ekki síst vegna málþroska barna á leikskólaaldri. Ætla má að helsti dragbíturinn á að
rannsóknir á trú leikskólabarna á eigin getu, í anda kenningar Bandura, hafi rutt sér
til rúms sé einmitt þessi: Ekki er hægt að beita hefðbundnum sjálfsmatstækjum til að
leggja mat á trú barnanna á eigin getu. Í næsta kafla greinarinnar verður stungið upp
á leiðum framhjá þessum vanda; en fyrst er rétt að fara nokkrum orðum um líklegt
notagildi þess að sinna slíkum rannsóknum.
Rannsóknin sem hér verður kynnt á eftir var gerð í leikskóla þar sem starfað er í
anda rómaðs leikskólastarfs í bænum Reggio Emilia á Norður-Ítalíu. Loris Malaguzzi,
frumkvöðull slíks leikskólastarfs, lagði áherslu á rétt barna til virkrar þátttöku og
til að taka ákvarðanir um eigið nám (Hoyuelos, í prentun; Moestrup og Eskesen,
2004). Þó að leikskólar hér á landi hafi starfað í þessum anda eru enn ekki til margar
rannsóknir á leikskólastarfi í anda Reggio Emilia við íslenskar aðstæður, hvað þá að