Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Blaðsíða 124

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012124
trú leikSkÓlabarna Á eigin getU
fengið heitið „uppeldis(fræði)leg skráning“ eða „iðjuskráning“ (e. pedagogical docu-
mentation), aðferð sem felur í sér marghliða ferli og túlkanir (Hoyuelos, í prentun,
bls. 148–149; Rinaldi, 2006, bls. 61–64). Samkvæmt Sophie Alcock (2000) er uppeldis-
fræðileg skráning víðfeðmari aðferð og veitir fjölbreyttari gögn en aðrar aðferðir við
þátttökuathuganir, ekki síst vegna hinna fjölbreyttu verkfæra sem eru meðal annars
myndavélar og vídeóupptökuvélar auk almennrar ritunar. Til dæmis ná myndir og
hljóð atburðum sem erfitt getur reynst að nema með einberri skriflegri skráningu.
Þarna geta leynst mikilvægir þættir í fari barnanna sem hinn fullorðni rannsakandi
tekur ekki eftir fyrr en við ígrundun skráningarinnar eftirá.
Hillevi Lenz Taguchi (1997, 2000, 2010), sem skrifað hefur allnokkuð um skráningar-
aðferðina, bendir á hve erfitt er að skilgreina og lýsa henni, aðferðin feli í senn í sér
viðhorf og samskipti. Það má segja að hér sé um að ræða mannfræðilega og eigind-
lega gagnaöflunaraðferð til að rýna og ígrunda skólastarf, þar sem rannsakandi/
kennari og sá sem er rannsakaður/barn er bæði meðvitaður um gerð skráningarinnar
og tekur þátt í að túlka og ígrunda hana (Kocher, 2008). Það sem skráningaraðferðin
hefur umfram flestar aðrar er að hún veitir tækifæri til að fanga og sýna fjölþætt og
flókin fyrirbæri, svo sem námsferli, námsaðferðir og hugmyndir barna um veröldina
og þeirra eigin þátttöku í henni. Aðferðin byggist á þeirri sýn að sú þekking sem börn
veita fullorðnum sé jafnmikilvæg og þekking sem fullorðnir veita börnum. Hér er
því um að ræða aðra nálgun við skráningu og túlkun hennar en til að mynda hefð-
bundnar atferlisathuganir eða þroskapróf á börnum (Barsotti, 1997; Edwards, Gandini
og Forman, 1998).
Hér verður nú varpað fram þeirri uppástungu að uppeldisfræðileg skráning geti
hentað sem aðferð við að mæla trú barna á eigin getu. Að vísu var skráningaraðferð
þessi upphaflega hugsuð til að fanga og varpa ljósi á námsaðferðir barns, án þess að
það sé metið út frá skráningunum í ljósi fyrirfram gefinna staðla (Lenz Taguchi, 1997,
2000). Við lítum raunar þannig á hér sé ekki verið að meta barnið út frá ákveðnum
stöðlum heldur að nota aðferðina til að fá innsýn í og upplýsingar um hugarheim
og gjörðir barns sem síðan eru notaðar sem viðmiðanir um ætlaða trú á eigin getu.
Skráningaraðferð þessi er einmitt sniðin til „hlustunar“ og hefur oft verið talað um að
hún sé tæki „sjáanlegrar hlustunar“ (e. visible listening) (Rinaldi, 2006). Er þá átt við
að það sem er sagt og gert er skráð til að fá innsýn í og skilja barn og námsaðferðir
þess betur. Skráningaraðferðin er nokkurs konar gagnvirk iða skráninga milli þess
sem skráir og þess sem skráður er, þannig að sá sem skráður er tekur líka þátt í að
túlka skráningarnar.
Segja má að markmið uppeldisfræðilegrar skráningar sé að yfirfæra skoðun skóla-
starfs frá einberum huglægum mælikvörðum yfir í hlutlæga (Åberg og Lenz Taguchi,
2005; Lenz Taguchi 1997, 2000, 2010; Wehner-Godée, 2000). Við teljum að aðferðin geti
hentað vel við rannsóknir á trú leikskólabarna á eigin getu þar sem a) hinir hefð-
bundnu huglægu mælikvarðar sjálfsmatsprófa eru útilokaðir og b) börnin eru skoðuð
við eðlilegar félagslegar aðstæður en ekki í tilraunaumhverfi. Því má ætla að nákvæm
rýning gagna geti leitt margt í ljós um það hver raunveruleg trú barna á eigin getu er.