Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Page 131

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 131
gUðrún alda HarðardÓttir og kriStJÁn kriStJÁnSSon
og Ross verður að álykta að einber sjálfsmatspróf geti vart talist vera slíkt marktækt
mælitæki. Við verðum að líta svo á að sú „trú á eigin getu“ sem þau mæla sé í raun
ekki annað en trú á trú á eigin getu, það er skoðun svarandans á því hver trú hans á eigi
getu sé. En slík skoðun getur, eins og hér hefur verið bent á, verið ýmsum bjögunum
og sjálfsblekkingum undirorpin. Því má spyrja hvort hlutlægari aðferð í anda upp-
eldisfræðilegrar skráningar sé ekki – að breyttu breytanda – nauðsynleg til að rann-
saka trú fullorðinna á eigin getu, ekki síður en barna.
Áhugavert væri, svo að dæmi sé tekið, að nota viðmið Horáková-Hoskovcová og
uppeldisfræðilega skráningu við að skoða trú nýbrautskráðs leikskólakennara á eigin
getu, til dæmis varðandi móttöku barna í upphafi dags, með því að taka myndband af
því þegar börnin mæta í leikskólann; en það er ekki nægjanlegt, meðal annars vegna
þess að myndavél nemur aðeins það sem henni er beint að og mikilvæg atriði geta
fallið utan vélar. Þess vegna þarf einnig að skrá til dæmis útfrá sjónarhorni sem fellur
fyrir utan upptökuvélina. Ef mæling á leikskólakennara í móttökunni fellur undir
eftirfarandi fjóra flokka væri viðkomandi leikskólakennari talinn trúa á eigin getu
ef hann: 1) tekur jákvæður á móti barni og foreldrum, 2) virðist hafa þá tilfinningu
að hann ráði við aðstæður sem upp geta komið í móttökunni, 3) býst við jákvæðri
útkomu af eigin faglegum undirbúningi og framkvæmd móttökunnar, 4) sýnir við-
leitni til að sigrast á erfiðleikum sem upp koma í móttökunni, til dæmis að foreldri
á erfitt með að skilja við barnið. Að lokinni skráningu og flokkun væri áhugavert að
viðkomandi leikskólakennari rýndi og túlkaði skráninguna ásamt rannsakanda, til að
mynda svaraði spurningunni: „Manstu hvað þú hugsaðir þegar atvikið kom upp?“
Þannig getur rannsakandi fengið enn dýpri skilning á rannsóknargögnunum um trú
viðkomandi á eigin getu. Á sama hátt væri hægt að mæla trú leikskólakennarans á
mismunandi sviðum sem hann tekst á við í starfinu, svo sem við matarborð, starf með
litlum og stórum barnahópum og svo framvegis.
lokAorð
Rannsóknarspurning okkar var: Hvernig er unnt að framkvæma árangursríkar rann-
sóknir á trú leikskólabarna á eigin getu í anda kenningar Bandura og hvaða aðferða-
fræðilegar ályktanir má draga af því fyrir rannsóknir á trú á eigin getu almennt?
Þessi grein hefur skyggnt þessa spurningu út frá ýmsum sjónarhornum: leikskóla-
miðuðum, aðferðafræðilegum og heimspekilegum. Meginniðurstaða okkar er sú að
málþroski leikskólabarna útiloki ekki beitingu kenningar Bandura til að skilja þau.
Hins vegar sé þá nauðsynlegt að þróa annars konar mælitæki á trú á eigin getu en
hin hefðbundnu sjálfsmatspróf sem notuð eru við rannsóknir á eldri börnum og full-
orðnum. Í greininni höfum við stungið upp á beitingu uppeldisfræðilegrar skráningar
sem vænlegs mælitækis í þessu augnamiði og tekið dæmi um hvernig beita má því til
greiningar á gögnum úr yfirstandandi doktorsrannsókn fyrri höfundar.
Almennari ályktun okkar er sú að takmarkanir sjálfsmatsprófa í rannsóknum á full-
orðnum séu stórlega vanmetnar. Hefðbundin sjálfsmatspróf á trú á eigin getu mæla
ekki endilega slíka trú heldur skoðun einstaklingsins á því hver trú hans er á eigin