Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Side 142

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012142
HlUtverk HÁSkÓlakennara í nÁmSkrÁrgerð
Hvernig verður sú þekking til sem miðlað er í háskólakennslu? Hér setur Bern-
stein fram hugmyndir um uppeldistæki (e. pedagogic device) til að skýra það hvernig
þekking er valin, og hvernig hún er ummynduð í uppeldislegt eða kennslufræðilegt
samhengi eða form og þannig miðlað áfram til nemenda. Uppeldistækið stýrir því út
frá eigin reglum hvers konar uppeldisleg samskipti eru möguleg (Bernstein, 2000).
Það leggur grunninn að reglum sem ríkja á þremur athafnasviðum (sjá mynd 1): sviði
þekkingarsköpunar (þar er þekking sköpuð, fyrst og fremst með rannsóknum), sviði
endursköpunar (þar er ákveðin þekking valin og sett fram í námskrá á ákveðinn
kennslufræðilegan máta) og sviði miðlunar (þar fer fram kennsla). Lykilhugtak tengt
þessum sviðum er hugtakið orðræða uppeldis og kennslu sem vísar til þeirrar ummynd-
unar á þekkingu sem á sér stað á sviði endursköpunar.
Mynd 1. Þrjú svið þekkingarmyndunar
U peldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012142
HlUtverk Háskólakennara í námskrárgerð
Hvernig verður sú þe king til sem miðlað er í háskólakennslu? Hér setur Bern-
stein fram hugmyndir um uppeldistæki (e. pedagogic device) til að skýra það hvernig
þe king er valin, og hvernig hún er ummynduð í uppeldislegt eða kennslufræðilegt
samhengi eða form og þannig miðlað áfram til nemenda. Uppeldistækið stýrir því út
frá eigin reglum hvers konar uppeldisleg samskipti eru möguleg (Bernstein, 2 0).
Það le gur grunninn að reglum sem ríkja á þremur athafnasviðum (sjá mynd 1): sviði
þe kingarsköpunar (þar er þe king sköpuð, fyrst og fremst með rannsóknum), sviði
endursköpunar (þar er ákveðin þe king valin og se t fram í námskrá á ákveðinn
kennslufræðilegan máta) og sviði miðlunar (þar fer fram kennsla). Lykilhugtak tengt
þe sum sviðum er hugtakið orðræða u peldis og kennslu se vísar til þei rar ummynd-
unar á þe kingu sem á sér stað á sviði endursköpunar.
Mynd 1. Þrjú svið þekkingarmyndunar
Opinbert svið
Uppeldislegt svið
Þekking sköpuð
Þekking endursköpuð/
endurskilgreind
Þekkingu miðlað
Hugmyndafræði
Hugmyndafræði
Frumsvið
(svið þekkingarsköpunar)
Svið endursköpunar
(t.d. menntamálayfirvöld,
námsbókahöfundar)
Svið miðlunar
(kennarar, kennsluhættir)
Bernstein heldur því fram að orðræða uppeldis og kennslu lúti sinni eigin reglu sem
sé önnur en sú sem ræður ríkjum á sviði þekkingarsköpunar. Orðræða uppeldis
og kennslu verður til þegar valin þekking er flutt frá einum stað á annan, staðfest,
endurskipulögð, umorðuð og tengd á nýjan hátt annarri orðræðu og öðlast við þann
flutning eigið svipmót (Bernstein, 2000). Í raun segir Bernstein að orðræða uppeldis
og kennslu sé ekki orðræða heldur „lögmál“ (e. principle) sem önnur orðræða þurfi
að lúta (Bernstein, 2000). Sem dæmi um slíka umsköpun má nefna að fræðigrein
eins og t.d. landafræði hefur á sér talsvert annað svipmót en landafræði sem náms-
grein. Á meðan fræðigreinin landafræði lýtur eigin reglum um þekkingarsköpun (t.d.
hvað eru viðurkennd viðfangsefni fræðigreinarinnar og hvaða rannsóknaraðferðir
eru viðurkenndar innan hennar) verður námsgreinin landafræði til við uppeldis- og
kennslufræðilega endursköpun fræðigreinarinnar í nýtt fyrirbæri, námsgrein, sem
lýtur þá öðrum reglum en fræðigreinin. Flutningur orðræðu á milli sviða, frá sviði
þekkingarsköpunar til sviðs endursköpunar, gefur svigrúm fyrir ólíkar hugmyndir
námskrárgerðarmanna um markmið menntunar, siðferðilegt og félagslegt skipulag
tilverunnar, ímynd hins fullkomna nemanda og kenningar um hvernig nám á sér stað.
Endurflutningur orðræðu af sviði endursköpunar yfir í miðlun (kennslu) skapar svo
Bernstein heldur því fram að orðræða uppeldis og kennslu lúti sinni eigin reglu sem
sé önnur en sú sem ræður ríkjum á sviði þekkingarsköpunar. Orðræða uppeldis
og kennslu verður til þegar valin þekking er flutt frá einum stað á annan, staðfest,
endurskipulögð, umorðuð og tengd á nýjan hátt annarri orðræðu og öðlast við þann
flutning eigið svipmót (Bernstein, 2000). Í raun segir Bernstein að orðræða uppeldis
og kennslu sé ekki orðræða heldur „lögmál“ (e. principle) sem önnur orðræða þurfi
að lúta (Bernstein, 2000). Sem dæmi um slíka umsköpun má nefna að fræðigrein
eins og t.d. landafræði hefur á sér talsvert annað svipmót en landafræði sem náms-
grein. Á meðan fræðigreinin landafræði lýtur eigin reglum um þekkingarsköpun (t.d.
hvað eru viðurkennd viðfangsefni fræðigreinarinnar og hvaða rannsóknaraðferðir
eru viðurkenndar innan hennar) verður námsgreinin landafræði til við uppeldis- og
kennslufræðilega endursköpun fræðigreinarinnar í nýtt fyrirbæri, námsgrein, sem
lýtur þá öðrum reglum en fræðigreinin. Flutningur orðræðu á milli sviða, frá sviði
þekkingarsköpunar til sviðs endursköpunar, gefur svigrúm fyrir ólíkar hugmyndir
námskrárgerðarmanna um markmið menntunar, siðferðilegt og félagslegt skipulag
tilverunnar, ímynd hins fullkomna nemanda og kenningar um hvernig nám á sér stað.
Endurflutningur orðræðu af sviði endursköpunar yfir í miðlun (kennslu) skapar svo