Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 8

GUÐNI ELISSON OG JON OLAFSSON
Þessir þrír höfundar eru gagnrýnir á staðleysuhugmyndir fortíðarinnar
og afstaða þeirra einkennist jafnvel af háði. Nozick er þó sá þeirra sem
gengur lengst í að taka staðleysuna alvarlega sem rökgerð: Hvaða skil-
yrði þurfa að vera fyrir hendi til þess að tiltekin gerð samfélags sé besta
hugsanlega samfélag allra einstaklinga sem í því eru? Spurningin er á
endanum ekki um tiltekin lífsgæði eða auðæfi heldur hversdagslegri
hluti: Hver einstaklingur á að fá það sem honmn ber og skynja líf sitt í
því ljósi.
Fyrir tæpum eitthundrað árum fannst gull í Vamsmýrinni. I kjölfar
fundarins kviknaði með mönnum sú von að Island yrði brátt nefnt í
sömu andrá og Klondyke eða Kaliforma. Hlutafélag var stoínað um
námagröfdnn og erlendur grafari ráðinn til að bora eftir gulli á nokkrum
stöðum. Illa gekk þó að ná gulli úr jörðu og svo fór að áhugi manna
dofnaði, þó að vonin um E1 Dorado á Islandi hafi aldrei slokknað. Nú
hefur gullgrafarinn vikið fyrir gullgerðarmanninum er við leitum að
annars konar gulli í Vamsmýrinni. Það er kannski í samræmi við hugsun
staðleysuspekinga að þetta nýja gull sem hvorki er svart, né glóandi,
heldur iðandi flétta sameinda, er allsstaðar og hvergi. Til að fanga það
þarf ekki aðeins að finna það heldur að beita flóknusm aðferðum og
brögðum lífvísinda og nútímamarkaðssemingar í framleiðslu og sölu af-
urðarinnar. Afurðin, lyfið, slær auðvitað allt út sem gullgerðarmenn og
gullgrafarar fortíðarinnar lém sig dreyma um, sér og mannkyni til
handa, því lyfið er ekki aðeins uppskrift að auðæfum heldur jafnffamt að
heilsu. Þannig gemr fýrirtækið í Vatnsmýrinni á sannfærandi hátt, að
sumum finnst, haldið þvd fram að starfsemi þess sameini gróðavon þeirra
sem taka þátt í ævintýrinu og þjóðfélagsins alls með því að afurðirnar
gerbreyti möguleikunum á að glíma við ákveðna sjúkdóma.
Þó að í þessu hefd sé ekki með kerfisbundnum hætti rætt um staðleysu
erfðavísindanna eða vísindatrú íslenskra stjórnvalda er það von okkar að
greinarnar sem hér má finna séu ekki aðeins ffamlag til ffæðilegrar um-
ræðu á ýmsum sviðum hugvfsinda, heldur einnig og ekki síður framlag
til þeirrar mikilvægu þjóðfélagsumræðu um vísindi sem einhverntímann
hlýtur að fara ffam hér á landi, því mikið er í húfi.
Guðni Elísson
Jón Olafsson
6