Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 149

UMGJÖRÐ UM STAÐLEYSU
heim þinn og búa í öðrum, er heimurinn þinn án þeirra. Þú getur kosið
að t'firgefa þann heim sem þú hefur ímjmdað þér og sem brottfluttir hafa
yfirgefið. Svona heldur það áffam; heimar eru skapaðir, fólk yfirgefur þá,
skapar eigin heima og svo framvegis.
Heldur þetta svona áfram endalaust? Væru allir slíkir heimar hverful-
ir eða er hugsanlegt að sumir væru traustir í þeim skilningi að fólkið
mundi kjósa að vera þar áfram? Ef þetta ferli skilar traustum heimum,
hver eru þá helstu almennu skilyrði þeirra?
Ef til eru traustir heimar, leiðir af sjálfri hugmyndinni um þá að hverj-
um fyrir sig má lýsa á eftirfarandi hátt: Enginn íbúi í slíkum heimi getur
ímyndað sér annan heim sem hann eða hún kysi frekar að gera að veru-
stað sínum en þann sem þegar hefur verið skapaður og sem héldi velli
hefðu allir skynsemi gæddir íbúar hans sama rétt til að ímynda sér sína
eigin heima og tál að flytja í þá. Þetta er afar heillandi lýsing á heimi og
áhugavert væri sjá hvaða önnur einkenni traustir heimar gætu átt sam-
eiginleg. Svo ekki sé nauðsynlegt að endurtaka langar lýsingar skulum
við gefa þeim heimi sem allar skynsemisverur geta yfirgefið til að setjast
að í öðrum heimi sem þær hafa ímyndað sér (allar skynsemisverur þess
heims gætu yfirgefið hann á sömu forsendum) nafhið samtök. Jafnframt
skulum við kalla heim sem sumum skynsemi gæddum íbúum leyfist ekki
að yfirgefa til að ganga í samtök eftir sínu höfði austur-berlín. Upphafleg
lýsing okkar, heillandi sem hún er, segir að enginn félagi í trausmm sam-
tökum geti ímyndað sér önnur samtök sem (hann telur að) væru traust
og sem hann vildi ffekar vera félagi í.
Hvemig eru þessi traustu samtök? Fáeinar einfaldar röksemdir og
nokkrar hugmyndir byggðar á innsæi verða að duga. Það væri vonlaust
fiTÍr mann að stofna samtök þar sem hann væri sjálfur algjörlega einráð-
ur og kúgaði aðra skynsemi gædda þátttakendur. Þá væru þeir augljós-
lega bemr settir í samtökum án hans og mundu vafalaust kjósa sér heim
án stofhandans frekar en að vera um kyrrt í sköpunarverki hans. Engin
traust samtök geta verið þannig að allir (nema einn) kysu að yfirgefa þau
og stofna sín eigin því að það væri í mótsögn við þá upphafsforsendu að
um traust samtök sé að ræða. Sama gildir um um samtök þar sem 2, 3
eða fleiri einstaklingar reynast hinum til trafala frekar en hitt. Hér höf-
um við því eitt skilyrði traustra samtaka: Ef A er mengi einstaklinga í
trausmm samtökum þá er ekki til neitt undirmengi af A, sem kalla mætti
S, með einstaklingum er væm betur settir í samtökum þar sem aðeins
147