Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 110

GOTTSKALK Þ. JENSSON
Það var Ólafur Jónsson gagnrýnandi sem fyrstur gaf sýningunni póli-
tíska merkingu í leikdómi sem birtist í Vísi 30. desember 1969.
Fleyg urðu fyrir nokkrum árum orðin um hroka valdanna: the
arrogance of power. I það sinn var rætt um utanríkissteínu
Bandaríkjamanna einkum og sér í lagi styrjöldina sem þeir
heyja í Víetnam. Sú styrjöld er enn í fréttum þar sem hún birt-
ist í æ óhugnanlegri mynd, svo óhugnanlegri síðustu vikurnar
að jafnvel hér á landi treysta menn sér ekki til að skella skolla-
eyrum við ótíðindunum ffá My Lai. En þó ekki væri til að
dreifa stríðinu í Víetnam væri af nógum dæmum að taka, smá-
um og stórum, um pólitíska valdstjórn, sem leiðist til ofstjórn-
ar, út fyrir takmörk velsæmis og siðferðis. Uppreisn æskunnar
í hverju landi af öðru, gegn Víetnamstefnu Bandaríkjastjórnar,
gegn gerræðissteínu flokks og ríkisvalda í kommúnistaríkjun-
um, gegn veldi de Gaulles í Frakklandi í fyrra, bendir til að
þessi efhi séu hugleiknari og nærtækari en einatt áður. Slíku
pólitísku óþoli lýsa þau Antígóna og Hemon í harmleik Sófók-
lesar um Antígónu .... A sýningu Leikfélagsins í Iðnó ... virtist
Anttgóna fyrst og fremst harmleikur valdahrokans, pólitískur
leikur sem tekizt hefur í eitt skipti fyrir öll að höndla og koma
orðum að sígildum vandamálum félagslegra samskipta, stjórn-
mála, lýðræðis, og ekki fyrnist.
Olafur heldur áffam og bendir á þá þversögn að tragedían Antígóna,
skrifuð fyrir nær tveimur og hálfu árþúsundi síðan, sé ennþá pólitískt
„brennheit viðkomu", meðal annars í Grikklandi sjálfu þar sem herfor-
ingjastjórnin hafi bannað fluming hennar effir valdatökuna. Hann svar-
ar síðan þeirri spurningu neitandi hvort leikurinn sé fyrndur og úreltur:
„Þvert á móti mætti segja að hann væri nærtækari og nákomnari okkar
tíð, okkar pólitísku reynslu og hugmyndum, en margt nútíðarverkið sem
fyrir ber á leiksviði eða bókum“. Sem tákn virðist Antígóna búa yfir þeim
krafd að vísa sífellt til nýrra harðstjóra og andófsmanna.
Aðrir leikdómarar fóru einnig að dæmi Olafs og drógu af hinni aþ-
ensku tragedíu pólitískan lærdóm fyrir nútímann. Sigurður A. Magnús-
son, sem skrifar í Alþýðublaðinu 2. janúar 1970, bendir á að Anttgóna
fjalli um það vandamál sem Sófóklesi hafi einkum verið hugleikið: „sam-
band einstaklingsins við heildina eða þjóðfélagið“, átök „samvizkunnar
108