Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 133
Michel Foucault
Um önnur rými
Sá texti Michels Foucault sem hér birtist í íslenskri þýðingu var upphaf-
lega fluttur sem erindi á vegum Rannsóknarhóps um byggingarlist
(„Cercle d’études architecturales"), þann 14. mars árið 1967. Rætur fyrir-
lestrarins lágu í útvarpserindi sem Foucault hélt í desembermánuði árið
áður undir heitinu „Utópía og bókmenntir“, en það var hlutd af röð erinda
um tengsl útópíu og ffanskrar menningar. Textinn lá óútgefinn allt þar til
í októbermánuði árið 1984, þegar hann birtist í tímaritinu Arcbitecture,
Mouvement, Continuité (5/1984, bls. 46-49). Hann var síðar endurútgef-
inn í heildarsafni smærri texta höfundarins (Dits et écrits 1954-1988. 5.
bindi, 1980-1988. Éditions Gallimard, 1994, bls. 752-762). Þótt Foucault
hafi ekki heimilað útgáfu textans fyrr en skömmu fyrir andlát sitt gekk
hann á milh meðhma áðurnefnds rannsóknarhóps í vélrituðu handriti,
auk þess sem brot úr honiun birtust í ítalska tímaritinu L’Architettura ár-
ið 1968. Textinn var því aðeins þekktur af þröngum hópi arkitekta og
fræðimanna þar til hann var gefinn út árið 1984 og varð uppspretta fjör-
ugra umræðna um staði og rými innan póstmódemíska kenninga.
Erindi Foucavdts er lýsandi fyrir þá áherslubreytingu sem greina má í
menningar- og þjóðfélagsgagnrýni póstmódemismans. Hér víkur sögu-
skoðun nútímans og áhersla hennar á tímann fyrir greiningu á hlutverki
rýmisins. I textamun leggur Foucault gmnn að nýjum ffæðum sem hann
nefnir heterótópíska staðffæði. Fræðtmum er ædað að lýsa þeim sér-
kennilegu rýmum sem standa með einhverjum hætti í senn utan og inn-
an samfélags okkar og koma róti á hefðbundna formgerð þess og marka-
línur. I þessu trilliti fæst Foucault við jafn ólíka staði og lestina, bátinn,
kirkjugarðinn, spegilinn og teppið. Þessi rými, sem Foucault nefnir het-
erótópíur, em í senn skyld útópíunum og frábmgðin þeim. Þetta em „af-
brigði útópíu sem orðin er að áþreifanlegum vemleika“ og em því ekki