Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 57

Jón Ólafsson
Dauði og ótímabær upprísa staðleysunnar
Kennivald og hugmyndafræði staðleysunnar
Fyrir nokkrum árum skrifaði bandaríski heimspekingurinn Arthur
Danto grein sem bar titilinn „The End of Art“. Þar veltir hann fyrir sér
stöðu listarinnar í samtímanum og heldur því fram að ef við eigum að
skilja sögu hstarinnar í ljósi einhverskonar framþróunar sjónrænna eða
skynrænna möguleika, sé vart hægt að komast að annarri niðurstöðu en
þeirri að sögu listarinnar sé lokið og þar með að listin sjálf sé komin á
endastöð - hún hafi breyst í heimspeki, eða í nokkurskonar hugsun:
„Listamennimir hafa opnað heimspekinni leiðina að listinni og nú er
komið að því að þeir verða að láta heimspekingunum hana alveg efdr11.1
A svipaðan hátt og Danto útmálar endi listarinnar boðar sagnfræðingur-
inn Francis Fukuyama endi sögunnar í riti sínu The End ofHistory and the
Last Man. Þar færir hann rök fyrir því að þar sem hin miklu hugmynda-
kerfi heyri nú sögunni til og ffjálslynd lýðræðisstjóm hafi skotið rótum
sem hin viðtekna leið stjómmála, hafi ákvæðinn söguskilningur jafnframt
liðið undir lok. Það er sá skilningur sem ættaður er frá Hegel og gerir
grein fyrir sögulegri framvindu sem lögbundinni ffamþróun.2
Aleð því að tala um endi hstarinnar eða endi sögunnar er ekki verið að
halda því fram að sagan eða listin muni hér eftir standa í stað. Skoðun
þeirra er öllu heldur sú að þróun í átt að fullkomnun sé eklu lengur hug-
mynd sem hrífur. Saga listarinnar er ekki marksækin, listaverkið stefnir
1 Arthur Danto 1986, „The End of Art“, The Philosophical Disenframhisement of Art
(Columbia University Press, New York).
2 Francis Fukuyama 1992, The End of History and the Last Man (The Free Press, New
York) bls. ix.
55