Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 88
BENEDKT HJARTARSON
vegar af risavaxinni burðargrind, hins vegar af lausum einingum og þilj-
um sem hægt er að færa til að vild. Borgin er í raun „umsnúningur41 (fr.
,,détoumement“) hinnar útópísku borgar. Hún er fær um að endurskapa
öll útópísk borgarskipulög fortíðarinnar, en felur um leið í sér hötnun á
fullkomnun þeirra með þ\í að gera þau að víxlanlegum formgerðum í
breytilegu skipulagi.
Slíkar útópískar hugmyndir verða æ minna áberandi á síðara skeiði
hretdingarinnar, uns þær þoka loks f\TÍr þeim hugmyndum um „heild-
stætt borgarskipulag“ („urbanisme unitaire“) sem ekki eru skilgreindar
sem „kenning á s\iði borgarskipulags heldur gagnrýni á það“.50 Þannig
skilgreina arftakar Constants í stjórn „Rannsóknastofu í heildstæðu
borgarskipulagi“, Attila Kotányi og Raoul \ aneigem, starf hennar sem
„lifandi gagnrýni er nærist á spennu hversdagslífsins í heild, áníðslunni
á borgunum og íbúum þeirra“.51 Þeir telja nauðsynlegt að „komið sé upp
bækistöðvum fyrir tilraunakennt líf“ sem aðgreini sig ekki ffá samfélag-
inu heldur „ráðist inn í hversdagslífið"52 og umm\Tidi dystópíu borgar-
innar í opið leiksvæði. Hér má greina augljóst skref frá útópískri til het-
erótópískrar gagnrýni, þar sem ekki er lengur horft til ímyndaðs
völundarhúss í fjarlægu rými heldur leitast við að ummynda ríkjandi
borgarskipulag í slíkt völundarhús. Hér má ennfremur greina skýrt rof
frá þeirri handanhyggju sem einkenndi hugm\Tidir framúrstefnuhreH-
inganna fr’rr á öldinni. I stað draumsins um dulrænan handanheim, sem
byggir á þeim forsendum að „tilveran sé annars staðar",55 kernur fagur-
fræðileg áttavilla „tilveru sem er aldrei of ruglandi“.54
Andóf sitúasjónista felst annars vegar í stefnulausu „relti“ (fr. ,,dérive“)
þeirra um götur borgarinnar, hins vegar í umsnúningi þeirra á táknheinú
ríkjandi hugmjmdafræði. Rekið er „fullkomin andstæða klassískra hug-
mynda um ferðalög og gönguferðir“, það er „tækni til að ferðast skyndi-
lega um fjölbre\TÍlegt andrúmsloft" í skapandi leik.-5 Einn eða fleiri ein-
50 Höfundur ókunnur. „L’Urbanisme unitaire á la fin des années ‘50“. Intemationale
situationniste (1997) bls. 79-84, hér bls. 80.
51 A. Kotányi og R. Vaneigem „Programme élémentaire du Bureau d’urbanisme unit-
aire“. Internattonale situationmste (1997) bls. 214—217, hér bls. 215.
52 Intemationale situationniste (1997) bls. 215.
53 André Breton. „Stefnuvfirlvsing súrrealismans“ (1924). F. T. Marinetti o.fl. (2001)
bls. 389-448, hér bls. 448.'
54 G. Debord og G. J. Wolman (1956) bls. 7.
55 G. Debord. „Théorie de la dérive“. Intemationale situationniste (1997) bls. 51-55,
hér bls. 51.
86