Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 67

DAUÐI OG OTLMABÆR UPPRISA STAÐLEYSUNNAR
mannsins að þjóðfélagslegum framförum. Þetta er ekki vegna þess að
bein tengsl séu á milli uppgötvana í vísindum og félagslegra framfara
heldur vegna þess að árangur vísindanna sannar gildi þeirra og gefur til-
efni tdl að ætla að af þeim megi draga talsverðan lærdóm um hvernig
glíma megi við hverskyns vanda. Að nálgast vísindin með óttablandinni
virðingu og halda að þau leysi allt er barnalegt að álitd Deweys, en að
rannsaka aðferð vísindanna og sjá hvemig hægt er að beita henni eða
svipuðum aðferðum á öðmm sviðum er eitt meginviðfangsefni heim-
spekinnar. Vísindin em í augum Deweys heilsteypt orðræða sem hægt er
að nýta allsstaðar þar sem skynsamlegri hugsun verður við komið. A
sama hátt heldur Dewey því fram að nýta eigi það sem er best og öflug-
ast í listum, lögum, pólitík og svo framvegis.19
Þessi afstaða tdl vísinda og samfélags er mjög öflug í einfaldleika sín-
um og algjörlega andstæð draumsýn um vísindi. Vísindaleg aðferð tekur
öðmm aðferðum fram að því leytd að hún gerir ráð fyrir kerfisbundinni
prófun og endurskoðun niðurstaðna. Htin leysir ekki samband mannsins
við Guð af hólmi, en hún krefst vitræns sambands við mannlega reynslu,
að tekið sé mark á reynslunni. Hún gerir jafnframt stöðuga endurskoð-
un þess sem trúað er mögulega. Þetta er and-útópískur skilningur á vís-
indum sem þó hafnar því ekki að vísindarannsóknir skipti samfélagið
miklu.20
A endanum skiptdr mestu að standast freistinguna að tvöfalda vem-
leikann og halda því fram að hægt sé búa til aðgöngumiða að veröld sem
er frábragðin þessari hér í gmndvallaratriðum. Með því að stilla ein-
hverju kerfi samfélags eða vísinda upp andspænis mannlegum veruleika
er snúið baki við þeim spurningum sem mestu máli skipta í stað þess að
takast á við þær og að auki er gengið út ffá því að mannlegur veruleiki
sé ekki eini vemleikinn sem við höfum aðgang að. Þannig er útópismi í
eðli sínu vemleikaflótti og miklu algengara einkenni mannlegrar hugs-
unar en vani er að viðurkenna. Pragmatistar leggja yfirleitt þann skiln-
ing í vísindi að þau leiti ekki vemleikans heldur merkingar í almennum,
mannlegum, hversdagslegum veruleika. Þó að heimspekingar á borð við
19 Dewey 1929, The Questfor Certainty, The Later Works, 4. bindi (University of Sout-
hem Illinois Press, Carbondale, 1988) bls. 200-202. Sjá einnig Dewey 1911, „The
Problem of Truth“, The Essential Detvey, II. bindi (Indiana University Press, Bloom-
ington, 1998) bls. 123.
20 Sjá til dæmis athugasemdir í þessa vem í Dewey 1929, bls. 60-61 og 68-69.
65