Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 135

UM ONNUR RYMI
að á miðöldum hafi það verið safn ólíkra staða er raðast upp í stigveldi:
Helgir staðir og veraldlegir, staðir sem nutu vemdar og staðir sem stóðu
þvert á mótá opnir og án varna, staðir í borg og í sveit (þetta var það sem
tengdist hinu raunveralega lífi mannanna). I kenningum heimsfræðinn-
ar voru til staðir handan við hinn himneska sem mynduðu andstæðu
hans, en hinn himneski staður var fyrir sitt leyti andstæða hins jarðneska;
til voru staðir þar sem hlutum hafði verið komið fyrir vegna þess að þeir
höfðu verið færðir til með valdi og loks staðir þar sem hlutir voru þvert
á móti staðsettir í sínu ffiðsæla og náttúrlega umhverfi. Þetta heildarstig-
veldi, þessar andstæður, þessi flétta ólíkra staða mynduðu það sem gróf-
lega mætti neftia rými miðalda: Rými staðbindingarinnar (fr. espace de loc-
alisation).
Þetta rými staðbindingarinnar opnaðist með Galilei, því hneykslið
sem höfundarverk hans olli var ekki sú uppgötvun eða öllu heldur end-
uruppgötvun að jörðin snerist um sólu; heldur að í því verður til óend-
anlegt og óendanlega opið rými sem leysir stað miðalda upp í vissum
skilningi. Staður hlutar var nú ekki annað en punktur á hreyfingu, á
sama hátt og kyrrstaða hlutar réðist af því einu að hægt hafði verið óend-
anlega mikið á ferð hans. Með öðrum orðum: Frá og með Galilei, ffá og
með 17. öld, tekur víðáttan (fr. étendue) við af staðbindingunni.
A okkar dögum tekur staðsetningin (ff. emplacement) við af þeirri víð-
áttu sem sjálf hafði komið í stað staðbindingarinnar. Staðsetningin
ákvarðast af innbyrðis tengslum punkta eða þátta sem má lýsa formlega
með runum, hríslum eða netd.
Mikilvægi staðsetningarinnar í tækni samtímans er ennffemur vel
þekkt. Upplýsingar eða áfanganiðurstöður úr útreikningum eru vistaðar
í minni vélar, stakar einingar streyma eftir ótryggum brautum (bílar á
akvegum eru einfalt dæmi, eins hljóðin á símalínu), kennsl eru borin á
merktar eða kóðaðar einingar innan heildar sem ýmist er skipt niður af
handahófi eða flokkuð samkvæmt einföldu eða margbrotnu kerfi o.s.frv.
Vandi staðarins eða staðsetningarinnar er enn áþreifanlegri fýrir
manninn innan lýðfræðinnar; og í tengslum við mannlegar staðsetning-
ar varðar sá vandi ekki aðeins spurninguna um það hvort nægilegt pláss
verður fyrir manninn í heiminum - spurning sem er vitaskuld mjög
mikilvæg þegar allt kemur til alls - þessi vandi varðar einnig þekkinguna
á því hvaða innbyrðis tengsl, hvaða aðferðir til að vista, dreifa, auðkenna
og flokka hinar mannlegu einingar verður að kjósa við tilteknar aðstæð-
*33