Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 96
BF.NEDIKT HJARTARSON
nær yfir og sleppa þarrnig undan efrirlitskerfiim borgarinnar. Sá sem
gengur um borgina brýst líkt og ósjálfrátt út úr því „rúmfræðilega eða
landfræðilega rými sem byggir á sjónrænni skynjun, yfirsýn og fræðileg-
um kenningum“ og stígur inn í „annað rými“, sem á rætur í „mannfræði-
legri, skáldlegri og goðsögulegri re\mslu“ hans.84 Gangan um borgina er
að mati de Certeau „staðgengill þeirra þjóðsagna“ sem áður opnuðu
mönnum „leiðir út úr rýminu og inn í annað“.8- I hversdagslífi þegnanna
opnast því gjá á milli byggingarskipulagsins annars vegar og notkunar
borgarrýmisins hins vegar.
Greining de Certeau gagnast með margtdslegum hætti til að greina þá
möguleika á andófi sem ávallt má finna innan borgarskipulags nútímans.
A hinn bóginn er hún ófær um að lýsa því hvernig þetta flakk um borg-
ina fylgir í mörgum tilvikum forskrift skipulagsins sjálfs, sköpun þess á
hlutgerðum flóttaleiðum sem eru hluti af kerfinu í heild. Hið sama á við
um menningarframleiðslu síðkapítalismans í víðara samhengi. Líkt og
andófstækni sitúasjónista sýnir að ávallt má skapa heterótópíur innan
þessarar menningar með því að „hertaka“ landsvæði hennar, getur fram-
leiðslukerfið slegið til baka með því að innlima slíkar heterótópíur í
heildarskipulag neyslumenningarinnar. En einnig þaðan má opna nýjar
útgönguleiðir og flýja með skrattann á hælunum í leit að öðru rými. Rót-
tækni heterótópíunnar felst í þessari meðvitund um hverfulleika hennar,
viljanum til að leysa hana upp og finna nýjar gloppur. I þessum hrakn-
ingum lifir hin útópíska þrá eftir marmsæmandi lífi.
Heimildaskrá
Ástráður Eysteinsson (1999). „Hvað er póstmódernismi? Hvernig er byggt á rústum?“
Umbrot. Bókmenntirognútími. Háskólaútgáfan, Reykjavík, bls. 369-401.
Bachelard, Gaston (1957). La Poétique de l'espace. Presses Universitaires de France, París.
Bataille, Georges (1957). L’Erotisme. Les Editions de Minuit, París.
Baudelaire, Charles (1992). „Le Peintre de la vie inoderne“. Critiqne d'art, suivi de Crit-
ique musicale. Editdons Gallimard, bls. 343-384.
Benjamin, Walter (1974). Cbarles Baudelaire. Ein Lyriker im Zeitalter des Hochkapitalism-
us. Gesammelte Werke 1/2. Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, bls. 509-690.
Berman, Marshall (1988). All That Is Solid Melts Into Air. The Evperience of Modemity.
Penguin Books, Harmondsworth.
Certeau, Michel de (1979). „Pratiqes quotidiennes“. G. Poujol og R. Labourie (ritstj.).
84 M. de Certeau (1990) bls. 142.
85 M. de Certeau (1990) bls. 160.
94