Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 153

UMGJÖRÐ UM STAÐLEYSU
in sem sýna fram á greiðslu í samræmi við lágmarksframlag eru hið
áhugaverða fræðilega skref (miðað við forsendur hagfræði og leikja-
fræði); afmarkaðar óskir sem beinast að ákveðnu fólki eða ákveðnum
mögulegum heimi væru hindrun í því að komast frá upphafsstaðnum og
að niðurstöðunni. Að auki er sérsök ástæða frá innsæissjónarmiði til að
eyða þessum affnörkuðu óskum tdl viðbótar við þá ástæðu að þær komi í
veg fyrir niðurstöðu. Einstök atriði þessara takmarkana á byrjunarstöð-
unni skipta tæpast máli ein og sér. Því er best að sleppa einfaldlega þess-
um óskum.
Við þurfum ekki að hafa áhyggjur af þekkingarfræðilegum þáttum
upphafsaðstæðnanna. Enginn getur farið í kringum takmörkunina á þeim
forsendum að „leiðir af‘ feli ekki í sér orsakarsamband. Því að um leið og
vitað er að (1) eða (2) (eða sambærilegur fyrirvari) leiðir af forsendum
hins ímyndaða heims er hann sjálfkrafa útilokaður. Meiri vandi stafar af
því sem tilteknar aðstæður geta orsakað þó að ekki sé um röklegt sam-
band að ræða. Þetta gerir ónauðsynlegt að segja að ein þessara ímynduðu
mannvera vilji X helst af öllu. Ef við gefum okkur orsakakenningu um
upptök langana, til dæmis kenningu um virka skilyrðingu, gæti þessi
manneskja látið sér detta í hug að einhver hafi gengið í gegnum einmitt
þá atburðarás sem muni leiða til þess að löngun X verður til og yfirgnæf-
ir aðrar langanir. Auðvitað má strax hugsa sér ýmsar hömlur á þessu en
það virðist best að bæta einfaldlega við þeirri viðbótartakmörkun að sá
sem ímyndar sér heim og fólk í honum megi ekki haga því svo að hann
viti að tilteknar langanir orsakist öðrum fremur (alveg eins og hann mátti
ekki gera ráð fyrir heimi þar sem tilteknar langanir voru rökleg afleiðing
aðstæðna). Við þurfum eingöngu að útiloka að hann geti vitað hvað af að-
stæðunum leiðir. Það væri tdl of mikils mælst að heimta að engar ákveðn-
ar afleiðingar leiði af þeim aðstæðum sem hann ímyndar sér.
Þó að sá sem ímyndar sér heiminn megi ekki hanna annað fólk með
það fyrir augum að því muni líka heimur hans öðrum fremur, gæti hann
ímyndað sér fólk sem fellst á ákveðin grundvallarsjónarmið. (Þessi
grundvallarsjónarmið gætu stutt aðstæðurnar sem hann skapar). Hann
gæti tdl dæmis komið því svo fyrir að allir í heiminum og hann sjálfur þar
með talinn, séu hlynntir jafnri skiptingu framleiðslunnar, þannig að all-
ir sem koma fái jafnan hlut. Ef heimsbyggðin aðhyllist einhverja aðra al-
menna reglu P um skiptdngu fær hver og einn sinn P-hlut í stað jaðar-
framlags síns. Fullkomin eindrægni verður að ríkja um þetta því að hver
V1