Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 49

EINRÆKTUN MANNA
Margir eru á þeirri skoðun að það sé einmitt við getnað sem gildi kyn-
fruma breytist og okfruman eða fósturvísirinn hafi þá þegar manngildi.
Það sé vegna þess að allt erfðaefnið sem þarf til að mynda einstakling er
þar saman komið á einn stað. Aðrir leggja hinsvegar áherslu á að á þess-
um tíma sé fósturvísir bara ffumuklasi sem er enn óralangt frá því að
hafa mannsmynd. Einmitt það viðhorf að fóstur verði manneskja og fái
sál þegar það hefur fengið mannsmynd er gamalt og rótgróið og má
rekja allt aftur til Aristótelesar.
Utfrá þeirri áherslu má segja að sameining erfðaefnis á einn stað, sé
ekki þýðingarmeiri viðburður heldur en til dæmis sá að fósturvísirinn
festist í leginu, sem gerist um það bil á 14. degi og um það leyti fer að
myndast vísir að Hffærum. Það er ekki fyrr en það hefur gerst sem talið
er að hann eigi um 50% möguleika á að verða að bami.
Gegn þessum rökum er gjaman sagt að fósturvísir hafi manngildi
vegna þess að hann er mögiileg eða verðandi manneskja. Hann hefur þá
gildið í kraftí möguleikans, en ekki í ljósi þess sem hann er. En mögu-
leikar þessir myndast ekki skyndilega við getnað, þeir em til staðar í ein-
hverjum skilningi bæði á undan og eftír. Það er því eðlilegra að líta á
möguleikana sem stigvaxandi frekar en að þeir verði til við getnað. Að-
ur en fósturvísir hefur fest sig í leginu era ekki nema 25-30% möguleik-
ar á að hann verði að barni. Það má því e.t.v. segja að á þeim tíma sé til-
hneiging hans meiri í átt að dauða en lífi. Síðan eftír því sem þroskinn
eykst og fleiri hindranir era að baki þá aukast möguleikamir að sama
skapi. Sé gildið fólgið í möguleikunum ætti það þá að stigvaxa líka í sam-
ræmi við þroskann.
Það má líka hta svo á, að hætti Aristótelesar, að tengsl milli möguleika
og veruleika séu í þrepum eða stigum. Hugmynd hans var sú að rangt
væri að líta svo á að maður sem ekkert k\Tini í stærðfræði ætti möguleika
á að reikna. Þar vantaði millistig sem er það að maðurinn læri grundvall-
aratriði í stærðfræði. Þá fyrst er hægt að líta svo á, t.d. á þeirri stundu
sem hann er að gera eitthvað annað (sofandi), að hann eigi möguleika á
að reikna. Olærður maður á því 1. stigs möguleika á að læra stærðfræði
og verða stærðfræðingur. „Sofandi" stærðfræðin^ur (eða sá sem hefur
lært stærðfræði) á 2. stigs möguleika á að reikna. Ut frá þessari hugmynd
ættu kynfrumur 1. stigs möguleika á að verða að þeim veruleika sem
frjóvgað egg er. Frjóvgað egg eða fósturvísir er þá veruleiki miðað við 1.
stigs möguleikann, en 2. stigs möguleiki á þeim veruleika að festast í leg-
47