Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 125

FYRIRMYNDARSAMFELAGIÐ ISLAND
ingar og pigmear, þ.e. hinir lituðu. Þetta fólk, ef fólk skyldi kalla, gæti
ekki talað saman öðru vísi en með táknum, enda vissi það ekki sjálft
hvort það væri menn eða skrímsli.16
Dystópískar lýsingar voru algengar í Islandslýsingum á 16. og 17. öld
en náðu kannski hámarki um miðja 18. öld í ritd Johanns Andersons,
Nachrichten von Island. Samkvæmt lýsingu hans var Island dystópía Evr-
ópu, staður ljótleika, eymdar og hins illa þar sem villimennska var alls-
ráðandi, enda fannst Anderson það best hæfa að lýsa landinu með því að
vísa í Biblíuna, 5. Mósebók, 29. kafla, 22. og 23. vers.1 Sú lýsing hljóð-
ar svo: „landið er allt orðið að brennisteini, salti og brunaskellum, þar
verður eigi sáð og ekkert sprettur þar og engin jurt kemur þar upp úr
jörðinni, en allt er umturnað eins og Sódóma og Gómorra ..“.18 Ander-
son er því í raun að fjalla um land og lýsa landslagi sem hefur orðið fyr-
ir bölvun drottins enda hvetur hann lýðinn til að halda lögmálið, ella
muni illa fyrir honum fara. Sennilega var það endurómur af orðum And-
ersons þegar síðar var staðhæft í ritum um Island að fjandinn hefði búið
til þessa eyju á hjara veraldar og blekkt fólk til búsetu þar með því að
setja grasræmu við ströndina.19
Drykkjuskapur er mikilvægt tákn hjá Anderson um siðleysi og villi-
mennsku óþjóðalýðsins á Islandi, kannski svipað og hjá breska blaða-
manninum Tim Clark sem fjallaði um Reykjavíkurferð í tímaritinu
Arena fyrir fáum árum. Þýðing á greininni birtist í Morgnnblaðmu:
„Hræææði ég þig“ spyr hún og veifar ffosinni rós í andlitið á
mér. Klukkan er 4 um morguninn. Eg býð eftir leigubíl með
200 drukknum einstaklingum og við vöðum ökkladjúpan snjó.
Þetta er eina leiðin upp á hótel aftur - nema vaða nokkrar míl-
ur í slabbinu. Hún er rúmlega tvítug, kinnfiskasogin, með and-
litið nálægt mínu, lyktar af áfengi og er, í sannleika sagt, mjög,
mjög skelfileg.20
Hér að ffaman hefur verið lýst nokkrum þeirra ímynda sem hafa verið
dregnar upp af landi og þjóð á liðnum öldum. Margar þessara ffásagna eru
16 Monumenta Germaniae Historica. Scriptores in folio XXVI, Hannover 1885, bls. 84.
17 Anderson, Johann, Nachrichten von Island, Hamborg 1746, bls. 131-133 og víðar.
18 Biblía. Það er heilög ritning, Reykjavík 1966, bls. 193.
19 Sjá m.a. Standard 21. ágúst 1874.
20 Morgunblaðið 7. maí 1997 bls. 51.
I23