Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2002, Page 15

ÞRENGT AÐ VONINNI
um brotum hefur Paul Auster raðað sam-
an og búið til úr þeim land sem er staðsett
á austurströnd Bandarfkjanna. Með öðr-
um orðum: Hann ögrar þeim sem nú búa
í vel stæðum samfélögum og telja að allt sé
í sæmilegu lagi, því þeir hafa alist upp,
eins og sögukonan í skáldsögunni, í þeirri
trú að „allar óskir mínar séu innan seiling-
ar þess sem mögulegt er“.8 En við hlið
okkar, úti fyrir dyrum okkar, er nú þegar
annar heimur þar sem öllu er lokið eða
næstum því, en flestir kjósa að sjá ekki
þann heim. Eins og höfundur minnir á í
sögunni sjálfri: Hún er að formi til sendi-
bréf konu sem hefur hafnað „í landi síðustu hluta“ til vinar í öðrum og
betri heimshluta, og undir lokin efast sögukonan um það, að þótt bréf
hennar komist til skila muni viðtakandi „hafa hugrekki til að lesa það“.9
Paul Auster dregur upp hrollvekju óttans við það, hve brothætt það
allt er sem velmegun, menning og mannleg samskipti byggja á. Verk
hans sprettur af illum grun nútímamannsins um upplausnina miklu og
eigin vanmátt og hjálparleysi þegar eitthvað fer úrskeiðis. Skáldsaga Tat-
jönu Tolstaju, Kys, gengur enn lengra. Þar er með nokkrum hætti settur
punktur aftan við þá heimspeki vonarinnar sem enn lifði í löndum hinna
síðustu hluta.
TaTbHHa TojicTaa
KblCb
III
Voninni var ekki gefið mikið svigrúm í frægum dystópíum síðustu aldar.
Karl og kona í sögum Zamjatins, Huxleys og Orvells reyna að gera sér
ástina að „byltingu fyrir tvo“ sem gefur þeim kraft til að rísa gegn of-
urefli hins skelfilega skipulags. En sú bylting beið ósigur - valdið neyddi
síðustu manneskjurnar í heiminum til uppgjafar, til að svíkja hvor aðra.
Vönarglætan var þó sú, að ekki var dregið í efa að ástin, vináttan, listin
og þá einkum bókmenntirnar, væru raunverulegt athvarf og aflgjafi til
góðra hluta, til þeirrar uppreisnar að vilja eiga sér öðruvísi líf en það sem
8 Sama rit, bls. 135.
9 Sama rit, bls. 184.
13