Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Blaðsíða 59

THOMAS MANN
hljóðfærasmiður með safn af hljóð-
færum kringum sig, móðir hans mjög
gefin fyrir tónlist, suðræn týpa, dökk-
hærð. Adrian fæddist nálægt Kaiser-
sachsen í Miðþýzkalandi á sömu slóð-
um og Nietzsche, Luther og mörg þýzk
tónskáld, með rætur aftur til þýzkra
miðalda, og leggur höfundur áherzlu
á að sýna að Kaisersachsen beri enn
öll einkenni myrkra miðalda. Adrian
erfir frá föður sínum hneigð til hins
dulræna og tónlistargáfu frá móður
sinni. Einkenni hans frá bernsku er
metorðagirnd. Hann er einrænn og
dulur, lætur ekkert uppi um sjálfan
sig. Hann leggur sig á laun eftir tón-
list, og seinna fær hann tónlistarkenn-
ara sem líturá hljómlist sem hið æðsta
í heimi og brýnir Adrian mjög til að
helga sig henni. Vinur Adrians og
skólabróðir, Serenus Zeitblom, er þess
fullviss að hann velji sér tónlist að
námsgrein í háskóla, en öllum til
undrunar velur hann guðfræði og
hneykslar með því ekki sízt tónlistar-
kennarann sinn gamla. Vinur hans
hefur þann grun að hann velji sér
hana af metorðagirnd. Sjálfur segist
hann hafa farið út í guðfræði til að
auðmýkja sig, færa sig í gaddakyrtil,
og hann lýsir ótta sínum við tónlist-
ina. telur sig „slæman mann“ sem
„ekki eigi neina hlýju“. ekki heldur
þá „grófgerðu einfeldni“ sem til þess
þurfi að vera listamaður. I guðfræð-
inni er hann að sjálfs sín dómi ekki
fjarri tónlistinni, því að hann skoðar
hana sem dulkynjað samband guð-
fræði og stærðfræði. I guðfræðinni
leggur hann enga stund á annað en
það sem honum sjálfum sýnist, „vildi
í rauninni ekkert vita, ekkert sjá, í
sannleika ekki reyna neitt og sízt
nokkra raunverulega hluti eða stað-
reyndir“. Svo fer að hann gerist tón-
smiður, enda telur kennarinn hans
gamli honum trú um að maður með
þeim hæfileikum sem hann lýsti hjá
sér sjálfur væri tilvalið tónskáld nú á
dögum, en Adrian hafði spurt hann
hvort maður „með jafn örvæntingar-
fullt hjarta“, jafn „sneyddur hlýju,
samúð og ást“, annað eins „hund-
spott“, „mannfælinn“ með „andúð á
heiminum“, geti verið listamaður.
Frá bernsku þjáist Adrian af höfuð-
verk, og fylgir honum þreyta og ógeð
á öllu. Á háskólaárunum kemur fyrir
hann það atvik (hið sama og Nietz-
sche!), að hann sýkist af vægum syf-
ilis. Oðrum þræði er það skýring á
geðbilun hans síðar og þróun hans á
listabrautinni, sem þó er allt samofið
eðli hans og lífsstefnu frá upphafi.
Höfuðeinkenni eðlis hans er kaldlynd-
ið. Það er kalt í kringum hann. Eink-
um eftir að hann sýkist er augnaráð
hans „þögult, skýjað, fjarlægt og hálf-
móðgandi, en um leið íhugult og með
köldum hryggðarblæ“. List hans ber
framar öllu einkenni þessa kaldlvndis.
Hún er honum ekki annað en tilraunir
með form, að raða og skipa saman
tónum á sem flóknastan stærðfræði-
249