Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Síða 129

AF HAFNAR-ÍSLENDINGUM Á DÖNSKU LEIKSVIÐI 19. ALDAR
Pétursson rifjar upp, athafnasamur leikritahöfundur í góðu áliti. Þó að
langflest leikrita han s séu gleymd nú, vær i ekki fyllilega sanngjarnt að afskrifa
hann sem steindautt leikskáld, því að besta kómedía hans, Sparekassen, hefur
lifað góðu lífi fram á okkar daga.19 Hún hefur jafnvel verið leikin tvívegis í
íslenska Ríkisútvarpinu.20 Hinir rómantísku harmleikir hans, sem fóru víða
um hans daga, ekki aðeins Kong Renés Datter sem Hannes getur um, eru að
vísu löngu horfnir í botnlausa glatkistu leiklistarsögunnar. Þeir voru börn
síns tíma og liðu undir lok með honum. Þeir nutu þess hins vegar, að Hertz
vissi hvað þeim leikendum kom, sem hann skrifaði fyrir. Stærstu kvenhlut-
verk hans voru ætluð frú Heiberg og gáfu henni gullin tækifæri til að breiða
úr demónskum töfrum sínum í samleiknum við Mikael Wiehe sem Hertz
gleymdi að sjálfsögðu ekki heldur. Skáldið var því skiljanlega nátengt
Heiberg-klíkunni; e.t.v. átti það sinn þátt í því, að Hauch var ekki sérstakt
kappsmál að koma verki hans upp á sviðið.
En Hertz var ekki á því að láta hlut sinn baráttulaust. Hann svaraði
leikhússtjórninni skriflega, og er bréfið, eftir því sem fram kemur í grein
Ólafs Davíðssonar, prentað aftast í 16. bd. rita hans (Kbh. 1860), á bls. 348 -
356. Þar kveðst Hertz furða sig á breyttu viðhorfi hennar, enda sé engin hætta
á því að íslendingar rísi upp til handa og fóta, þótt leikritið sé leikið. Þeir séu
stilltir menn og gætnir og rasi sjaldan um ráð fram. Aldrei muni þeir hafa
tekið þátt í uppþotum og óspektum í leikhúsinu, og myndu því ekki reyna
aðnásérniðriáþann hátt, þótt þeim mislíkaði lýsingin áSturlu,heldur með
því að rita um málið í blöðin. Það sé ekkert særandi fyrir Islendinga í
lýsingunni á Sturlu, hann sé látinn vera vænn og vandaður maður, greindur
og jafnvel gáfaður og fróður um margt, svo menn komi hvergi að tómum
kofunum. Hér skýtur Ólafur því þó inn, að þetta sé nú ekki alveg rétt hjá
skáldinu, t.d. þekki Sturla ekki orðið „Mazurka Polka“.
Hertz heldur áfram og er hér fylgt þýðingu Ólafs:
Meðan ég var stúdent og eftir það, hefi ég komist í kynni við marga
íslendinga. Þótt Kaupmannahafnarbúum hætti stundum til að brosa
að þeim þegar þeir komu fram á einhvern þann hátt, sem einkenni-
legur er fyrir þjóð þeirra, þá var eitthvað hjá þeim öllum saman, og
það meira en minna, sem hafði í för með sér virðingu og hlýleik
(þeirra sem kynntust þeim). Ég hefi alls staðar viljað ná þessum
áhriílim, þar sem ég lýsi Sturlu frá hlægilegri hlið, og það er enginn
efi á því, að þau hefðu komið fram á leiksviðinu, einkum ef hinn ágæti
leikari (Phister), sem ég halði í huga, þegar ég ritaði hlutverk Sturlu,
hefði leikið hann.21
Ólafur segist ekki heldur vita til þess, að íslendingar hafi styggst að marki,
TMM 1998:2
127